In sommige kerken heb je aan één kerkboek genoeg, in andere hoor je de verzuchting dat je een tas vol boeken naar de kerk moet meezeulen. Nu kun je je tas met slechtere dingen vullen en in veel gemeenten worden de liedteksten gebeamd, zodat je die boekentas thuis kunt laten. Maar het is waar: er is een veelheid aan gezangen en liederen, en ook psalmen kennen we tegenwoordig in allerlei variaties.
Liederen die de Geest u ingeeft
‘Laat de Geest u vervullen en zing met elkaar psalmen, hymnen en liederen die de Geest u ingeeft’ (NBV Efeziërs 5,18v, vgl. Kolossenzen 3,15). Deze vertaling geeft precies weer wat de apostel bedoelt: de Geest van Pinksteren geeft mensen inSpiratie (Spiritus = Geest) om liederen te maken. Dat deed Hij al in de oude bedeling, en daaraan hebben we de psalmbundel te danken. Maar Hij blijft dat ook doen, zeker als vanaf Pinksteren de Geest wordt uitgestort op alle mensen (Handelingen 2,17v).
Door de eeuwen heen zijn er redenen aangevoerd om het zangrepertoire voor de eredienst te beperken tot de 150 psalmen. Ik wil graag een pleidooi houden voor het zingen van psalmen. Maar wie naar de Schrift luistert hoort dat zij oproept om meer te zingen. Die roep klinkt in de psalmen zelf al: ‘Zing de HERE een nieuw lied, want Hij heeft wonderen gedaan!’ (Psalm 98,1). Zouden we dan na het wonder van de geboorte van Gods Zoon, na het eindeloze wonder van het sterven en de opstanding van Christus, na de uitstorting van de Heilige Geest niet een nieuw lied moeten zingen?
Zeker, in de psalmen wordt op deze heilsfeiten profetisch vooruitgezien. Maar het is onder de bedekking van de oude bedeling. De naam Jezus wordt in de psalmen niet genoemd, het kruis en de opstanding ook niet. Wie het in de eredienst enkel bij psalmen wil laten, doet Jezus te kort en onthoudt de gemeente zijn Naam in haar lied te aanbidden, die ene Naam door wie er behoud is. Ik zou dus niet de vraag willen stellen ‘Mag je gezangen zingen?’ maar ‘Mag je je beperken tot alleen psalmen?’
Rijkdom van de Geest
De Heilige Geest geeft ook vandaag dichters en musici woorden en noten om liederen tot Gods eer te maken, liederen die ‘harten treffen’, en die de opbouw van de gemeente dienen. Sommige liedbundels hebben een uitgesproken stijl of staan in een bepaalde traditie, zoals Johannes de Heer, Liedboek voor de kerken (1973), Zingende Gezegend, Opwekkingsliederen. In andere bundels is juist een breed scala van liederen in verschillende stijlen verzameld, zoals Weerklank, Op Toonhoogte en ook het Nieuwe Liedboek (2013). Deze laatste bundels helpen om orde te scheppen, zodat je je aan één bundel kunt houden en die boekentas thuis kan blijven. Soms is daarbij de insteek om het kaf van het koren te scheiden en een verzameling verantwoorde liederen aan te bieden.
In veel liedbundels zijn liederen uit andere kerkelijke tradities opgenomen: de kerk van de Heer is immers wereldwijd en de Geest werkt ook in Duitse, Engelse, Afrikaanse kerken. In onze gemeente in Den Haag hebben we kennis gemaakt met een paar prachtige liederen uit Iran.
Smaken verschillen
Hoe ga je als kerkmens nu om met al die verschillende liederen? Want sommige lezers zullen zeggen, die opwekkingsliederen, dat vind ik maar niks! Anderen voelen zich niet zo thuis bij de traditionele psalmen van 1773 of 1967, maar lopen weg met de liederen van Sela. We hebben allemaal onze voorkeur en dat mag. Persoonlijk zou ik graag cantates van Bach in de eredienst zingen, of Engelse psalmen en anthems. Maar dat zal wel niet de standaard in onze kerkdiensten worden.
We zitten met een doorsnee van de samenleving in de kerk en daarin is ook een verscheidenheid van muzieksmaak aanwezig. En de een beleeft zijn of haar geloof in andere liederen dan de ander. Dat vind je in veel kerken terug in een liturgie die een mix vertoont van traditionele en moderne psalmen en liederen. De begeleiding is overeenkomstig: naast het orgel ook piano, slagwerk en andere instrumenten, het is soms net Psalm 150…
Op zich is daar niets mis mee. Maar het gevaar is dat we uitgaan van de gedachte ‘voor elk wat wils’: de opwekkingsliederen zijn voor de jongeren (en de dertigers en veertigers), de traditionele liederen zijn voor de wat oudere zusters en broeders. Maar met deze gedachte dreigen we toch te vergeten waar het om gaat in de eredienst.
Samen zingen voor de Heer
Ik verwijs naar de bovengenoemde tekst uit Efeziërs 5. Allereerst: de kerkdienst is de ontmoeting van de Here met zijn gemeente. We spreken daarom van ‘liturgie’ (dienst), het is niet een programma waarin voor ieder wel wat aangenaams zit. In al onze liederen richten we ons tot de Here. Dat vraagt betrokkenheid van het hart en ook de mond. Ook als sommige liederen je minder in het gehoor of op de tong liggen, ga er niet op afgeven, maar bedenk: het is voor de Here.
En vervolgens zingen we ook met elkaar. We komen als gemeente samen met al die verschillende gelovigen daarin. We luisteren naar elkaar, we nemen elkaar mee in de lofzang. Het gaat niet aan om de mond – en nog minder het hart – dicht te houden vanwege ‘dat is mijn stijl niet’.
Vraag je af: hoe kan ik met dit lied de Here loven? Wat heeft dit lied mij te zeggen? Hoe kan ik mijn broeder en zuster dienen om samen ons geloof te uiten in dit lied?
Het gaat met dit artikel als het samenstellen van een liedbundel: je zou er nog veel meer in willen zetten. Maar hopelijk helpt het u en jou om aanstaande zondag van harte psalmen, lofzangen en geestelijke liederen te zingen, samen met de broers en zussen, tot eer van God!
Maarten Groen, Den Haag