Met dit laatste artikel sluit ik een korte serie artikelen af over de frequentie van het avondmaal. In al deze artikelen ging het – vanuit verschillende kanten – over de frequentie van het avondmaal. In dit laatste artikel sta ik stil bij het woord verbinding. Het avondmaal verbindt ons namelijk aan Christus en aan elkaar.
Verbinding
Het is Calvijn die sterk benadrukt dat het avondmaal ons aan Christus verbindt. De Heilige Geest gebruikt de zichtbare tekenen van brood en wijn om de gelovige deel te geven aan het lichaam en bloed van Christus. In het avondmaal gebeurt er dus echt iets. Niet met de tekenen van brood en wijn, maar met de gelovigen, omdat de Heilige Geest hen voedt met geestelijk voedsel.
Het avondmaalsformulier (2017) zegt dat wij in het avondmaal door de Geest de eenheid met onze Gastheer ervaren. In het leven van een gelovige wordt die eenheid ook aangevochten en daarom is een zeer frequente avondmaalsviering van belang.
Wanneer de gelovige persoonlijk in Christus wordt ingelijfd, dan is hij niet de enige. Daarom zijn de gelovigen ook aan elkaar verbonden. Die gemeenschap is er allereerst door de Geest en dus niet in het feit of we elkaar zien en of we die eenheid ook zo beleven. Toch kan de beleving van die eenheid niet achterwege blijven. De eenheid en gemeenschap die de Geest brengt is concreet en tastbaar. Híj brengt en bindt mensen samen door het werk van de Here Jezus. Daarom is het goed om na deze coronatijd juist in te zetten op een regelmatige viering van het avondmaal om zo de gemeenschap niet alleen te beleven bij het koffiedrinken en bij de activiteiten, maar juist ook rondom de avondmaalstafel. In de viering van het avondmaal wordt zichtbaar wat voor soort gemeenschap de kerk is. Van daaruit zullen alle activiteiten vorm moeten krijgen.
Persoonlijk en samen
Het antwoord van de honderdste en laatste vraag van de Gewone Catechismus op de vraag: ‘Hoe vaak vier je het avondmaal?’ was: ‘Zo vaak als wij het nodig hebben om de verwachting van Jezus’ komst te voeden.’ Er vindt iets opvallends plaats in dit antwoord. De vraag wordt gesteld aan de enkele gelovige (Hoe vaak vier je het avondmaal?), maar in het antwoord wordt de gemeenschap erbij gehaald (Zo vaak als wij het nodig hebben). Juist daarom is het goed om bij de bezinning op de frequentie van het avondmaal niet te focussen op de individuele behoefte, maar om te denken vanuit de gemeenschap. Nergens wordt de gemeenschap als lichaam van Christus zo intiem en concreet beleefd als tijdens de viering van het avondmaal. Het zou weleens kunnen zijn dat we die perspectiefwisseling van ik naar wij in onze individuele samenleving heel hard nodig hebben.
Dat brengt ons tenslotte ook op het feit dat een avondmaalsviering iets is van de hele gemeente. Hoewel niet iedereen aangaat aan tafel, klinkt wel de uitnodiging tot iedereen. Dit heeft te maken met de verbinding van doop en avondmaal. De doop vraagt om een antwoord. Dit antwoord wordt publiekelijk in het doen van belijdenis. Vanaf dat moment wordt diegene ook verwacht deel te nemen aan de viering van het avondmaal. Zo is er in het avondmaal gemeenschap met Christus, die Zijn beloften aan ons al in de doop gedaan had. Daarom is de viering van het sacrament ook iets voor de hele gemeente, jong en oud. De jongere en oudere doopleden worden concreet genodigd om Jezus als Heer te belijden en om in de viering van het sacrament de eenheid met Hem te beleven.
Tenslotte
Tenslotte komen we terug bij de vraag van het begin. Dit was de vraag naar de frequentie van het avondmaal. Natuurlijk realiseer ik me dat er best wat praktische zaken te noemen zijn die een wekelijkse viering lastig maken. Misschien denkt u wel gelijk aan de lengte van de dienst, de formulieren, de voorbereiding en de nabetrachting. Het zijn allemaal zaken die belangrijk zijn, maar het is goed om ons eerst te bezinnen op de vragen die in de afgelopen artikelen gesteld zijn en van daaruit te kijken hoe dit in de praktijk het beste vorm kan krijgen. In het antwoord van de Gewone Catechismus klinkt iets door van de noodzaak van de viering van het avondmaal. In deze artikelen heb ik geprobeerd om deze noodzaak ook naar voren te brengen. Die noodzaak wordt niet bepaald door de individuele behoefte, maar door de betekenis en inhoud die de Drie-enige God zelf aan het sacrament geeft als gemeenschapsmaal. Vanuit de betekenis en de inhoud van het avondmaal wordt duidelijk dat je dit nooit genoeg kunt vieren. Het is zoals de apostel Johannes zegt in Johannes 1,16: ‘Uit zijn overvloed hebben wij allen opnieuw genade ontvangen.’
Vragen om over door te denken
- Hebt u er wel eens over nagedacht waarom we eigenlijk in een bepaalde frequentie
denken als het over het avondmaal gaat?
- Wat heeft dit artikel u/jou geleerd over de inhoud en de betekenis van het avondmaal?
- Hoe zou het komen dat we binnen de gereformeerde traditie veelal vast blijven
houden aan die vier tot zes keer per jaar?
- Een praktisch aspect wat een rol speelt is de praktijk van voorbereiding en nabetrachting.
Die kunnen bij een wekelijkse viering niet echt een plaats krijgen. Wat vindt u van de
volgende stelling: Er is geen betere voorbereiding en nabetrachting dan de viering zelf
die iedere week opnieuw gehouden wordt.
- Een veelgehoord argument is: Het avondmaal wordt zo gewoon als we het vaker gaan
vieren. Wat vindt u van dit argument, gelet op de inhoud en betekenis van het avondmaal?
- Hoe zou een wekelijkse viering eruit kunnen zien in uw/jouw gemeente?
ds. Albert-Jan Dorst, Surhuisterveen
In dit artikel is gebruik gemaakt van het boekje Speelman, H.A., Bij God aan Tafel. Calvijns motieven om wekelijks avondmaal te vieren.