‘… gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren’ (2)
Vergeving kan worden geschonken als iemand daar berouwvol om vraagt. Jezus heeft zijn discipelen geleerd dat deze vergeving dan zelfs een opdracht is: wij moeten diegene vergeven die zijn schuld erkent en vraagt om vergeving. Het kan echter ook zo zijn dat de benadeelde partij vergeving schenkt zonder dat de dader vooraf erom heeft gevraagd.
Daarvan getuigt het evangelie. Het evangelie leert dat de HERE God naar ons kwam en ons vergeving heeft geschonken in Christus Jezus toen wij nog vijanden waren (Rom. 5: 10). God heeft ons op onvoorstelbaar rijke wijze zijn genade betoond.
Louter genade
De HERE God heeft ons zijn Zoon geschonken en in Hem vergeving van al onze zonden. Dit geschenk komt tot zijn doel door het geloof. Het geloof omarmt Hem die naar ons toekomt en daarmee ook de gave van vergeving. Direct voegen we daaraan toe dat God zelf deze omarming bewerkt. Beide, het geschenk en de toe-eigening daarvan, zijn louter genade. Zo maakt God zelf de vergeving compleet, terwijl Hij tegelijkertijd onze verantwoordelijkheid handhaaft. Vergeving wordt compleet als we door genade onze schuld belijden, vergeving aanvaarden en voortaan bereid zijn van harte in dankbaarheid God te dienen. In die zin is er geen vergeving zonder bekering: Gods genade roept om berouw en een nieuw leven, om geloof en heiliging.
Zo mag ook het proces van verzoening tussen mensen onderling plaatsvinden. We hoeven niet te wachten tot de ander berouw toont. Wat zou er van ons zijn terechtgekomen als God op ons berouw had gewacht?
Initiatief
Wie vergeving schenkt aan een evident schuldige partij ziet deze vergeving voltooid worden in de erkenning van schuld door de wederpartij en diens oprechte berouw. Soms horen we dat een slachtoffer van incest – zonder twijfel na veel innerlijke strijd – naar de dader van het misdrijf toegaat om vergeving aan te bieden: 'Ik weet niet hoe hij zal reageren, maar ik voel dat ik moet gaan. Ook om zelf misschien enigszins bevrijd te worden van de last die op me drukt en het verdriet dat mij innerlijk verteert.' Als de dader dit geschenk aanvaardt en oprecht berouw toont, komt verzoening tot stand. Er kan dan – doorgaans langzamerhand – een proces van herstel van de verhouding beginnen. De dader zal dan ook bereid zijn al het mogelijke te doen om het slachtoffer tegemoet te komen en enigszins de wonden te verzachten die in het verleden zijn geslagen. En misschien blijft dit ook heel moeilijk. In de praktijk kan het soms beter zijn om het bij een eerste contact te houden.
Bevrijding
Wie uit eigen initiatief zonder dat vooraf berouw is betoond, vergeving aanbiedt, kan dat ervaren als een bevrijding uit de gebondenheid aan het verleden. Maar een slachtoffer is daartoe niet verplicht. In elk geval kan dat niet van hem of haar worden geëist: ‘Nu moet je het initiatief nemen en de dader vergeving aanbieden.’ Iemand schreef: 'Hoe vaak ben ik niet aangesproken door mensen die vonden dat ik mijn dader moest vergeven. Deze dader heeft mij vele keren zeer ernstig seksueel misbruikt en heeft nooit berouw getoond.' Niemand kan bij de ander aandringen een heel kostbaar geschenk te geven. Het is ongepast iemand die ernstig is beschadigd, dan onder druk te zetten. Wie dan daartoe niet kán komen, zou dan opnieuw slachtoffer worden en pijn ervaren door niet te voldoen aan druk vanuit de omgeving. Niemand kan de ander voorschrijven het initiatief te nemen voor een daad die op dat moment emotioneel gezien heel belastend is, ook al is er de wetenschap dat die stap uiteindelijk bevrijdend zou kunnen zijn. Een geschenk kan niet worden afgedwongen. Soms (of misschien wel heel vaak) moet er tijd overheen gaan voordat deze gave kan worden aangeboden. Maar ook daarin komt de Here Jezus ons tegemoet en wil Hij erbij zijn. In álle omstandigheden gaat Hij de zijnen voor met zijn troost en zegen.
Recht
Het geschenk van vergeving en de aanvaarding daarvan betekent niet dat het recht aan de kant wordt geschoven. Wie volgens het burgerlijke recht straf heeft verdiend, zal die straf moeten ondergaan. Als het recht is geschonden, moet het recht spreken. De dader staat niet slechts in relatie tot zijn directe slachtoffer, maar ook in relatie tot de samenleving en haar rechtssysteem. Ook daarmee zal hij in het reine moeten komen. Bij daadwerkelijk berouw en erkenning van schuld zal hij dan niet anders willen dan de straf ondergaan. Rodon Raskolnikov, de hoofdpersoon uit Fjodor Dostojevki’s roman Misdaad en straf, stapte uiteindelijk zelf naar het politiebureau om zichzelf aan te geven voor de moord op een oude vrouw, een pandjesbaas. Hij deed dat na contact met de prostituee Sonja die hem gewezen had op noties uit het evangelie.
Net als het strafrecht kan het huwelijksrecht niet aan de kant worden geschoven. Hoewel na overspel vergeving mogelijk is en het huwelijk kan worden voortgezet, is deze voortzetting geen eis. Het huwelijk hoeft dan niet per se in stand te blijven. Na overspel is er op grond van de Schrift de mogelijkheid tot echtscheiding. In elk geval is er een grens bereikt als overspel een patroon is geworden. Een vrouw zou haar man dus na overspel vergeving kunnen schenken en toch kunnen besluiten het huwelijk te beëindigen. Ze doet dat dan omdat ze heeft geconstateerd dat hun huwelijk geen huwelijk meer is.
Consequenties
De koning waarover de gelijkenis in Matteüs 18 spreekt, vergeeft zijn rentmeester die hem een onvoorstelbaar groot geldbedrag schuldig was. Als we zien op wat God in Christus heeft gedaan, kunnen ook wij iemand die een ernstige zonde jegens ons heeft gedaan, vergeving schenken. Toch kunnen er in het dagelijks leven consequenties uit voortvloeien.
Over twee weken deel drie.
D.J. Steensma, Feanwâlden