Binnenkort hoopt ondergetekende tien jaar predikant te zijn, een tweede lustrum. Het is goed om af en toe terug en vooruit te kijken. Waar kom je vandaan, wat is er allemaal gebeurd en hoe zie je de toekomst voor je?
Allereerst wil ik zeggen dat mijn bespiegeling niet bedoeld is mijn werk centraal te stellen. Als er iets is om in te roemen – om maar met de apostel Paulus te spreken – is dat in de genade van God. Hij roept mensen en maakt mensen bekwaam. Hij heeft ook heel veel geduld met hen, ook met dominees.
Trouw
Nog steeds zijn er elke zondag heel veel gemeenteleden trouw in de diensten aanwezig. Mensen die gevoed willen worden in het geloof. Tegelijk moet ook gezegd worden dat er in de kerken in die tien jaar wel wat veranderd is. Tien jaar geleden waren er meer kerkgangers dan nu. Dat is een landelijke trend en misschien geldt die trend ook wel voor heel West-Europa, maar het gaat ons niet voorbij. De coronapandemie heeft zichtbaar gemaakt wat in het hart van sommige mensen leefde: minder betrokkenheid op de kerk, op het Woord van God en uiteindelijk op God. Uiteraard zijn die dingen moeilijk meetbaar, maar ze worden wel zichtbaar uiteindelijk. Het geloven-zonder-kerk is bij sommige jongeren en ouderen een serieus alternatief geworden.
Onvrede
Daarnaast is mij opgevallen dat je als dominee in de praktijk van het leven met veel vragen in aanraking komt die gaan over onvrede. Onvrede van mensen met zichzelf is daar een belangrijke categorie in. Ook is er onvrede van mensen met andere mensen (conflicthantering) en onvrede van mensen met omstandigheden. Bij dat laatste is te denken aan allerlei ziektes die het leven van mensen op z'n kop kunnen zetten. Onvrede met de omstandigheden is ook iets dat bij veel jongeren leeft. Hoe moet het verder met deze planeet? Hoe kunnen we de ecologische crisis stoppen?
In de afgelopen tien jaar ben ik vaak bij situaties geroepen waar mensen met onvrede te maken hadden. Bijna nooit vroeg iemand of ik komen wilde omdat hij of zij zo met zonde worstelde. De vraag naar zonde speelde uiteindelijk altijd wel een rol, maar niet zo op de voorgrond. Het is al vaker opgemerkt, maar Luthers vraag 'Hoe word ik rechtvaardig voor God?' lijkt vandaag de dag minder een rol te spelen. De vragen gaan veel meer over Gods existentie in onze existentie, over Gods aanwezigheid in ons leven.
Verzoening
In de kerk belijden we dat Jezus Christus naar deze aarde gekomen is om zalig te maken wat verloren is. Hij is de volkomen verzoening van al onze zonden. Voor alle duidelijkheid, dat is de kern van mijn boodschap. Tegelijk is het voor veel mensen niet meer zo helder wat hun zonden zijn. Ontdekkende prediking met een profetische spits hebben we heel hard nodig. Scherpe denkers die predikers aan het denken zetten om vervolgens gewone kerkleden toe te rusten vanuit het Woord van onze God.
Landt het nog in ons hart dat Jezus Christus gekomen is om zondaren het leven te geven? Zou het niet zo zijn dat we de mens van deze tijd (wij dus) meer moeten aanspreken op het feit dat Jezus Christus vrede komt brengen? In mijn optiek kan dat alleen maar de vrede door het bloed van het kruis zijn.
Vrede
In zijn meest recente boek (Vrede op aarde. Over heil en redding in deze tijd) schetst Stefan Paas een beweging vanuit de laatste eeuwen naar vandaag: vanuit een tijd waarin het heil vooral particulier werd verstaan (God en mijn ziel) naar een tijd waarin het heil betrekking heeft op collectieven. Hebben we een adequate taal om mensen in onze tijd met de boodschap van de eeuwige God te confronteren, te bezielen en in zijn armen te brengen? Voor Paas is het woord 'vrede' passender dan het woord 'verzoening'.
Paas' boek heeft me aan het denken gezet, meer dan andere boeken dat doen. Ik begrijp zijn worsteling. Ik zie de beweging die hij schetst voor mijn ogen gebeuren. Toch blijft er na het lezen iets van onbehagen. Waar is Jezus? Ik doe Stefan Paas tekort door te zeggen dat Jezus niet in zijn boek te vinden is, maar wat is nou de plaats en functie van de Zaligmaker?
Sleutel
De afgelopen tien jaar heb ik vaak ervaren dat God Zichzelf ter sprake brengt. Ik denk aan een gesprek met een jongere over zijn vragen. 'Wat voegt mijn bestaan toe? Mag ik er wel zijn?' Gedurende het gesprek werd duidelijk dat achter zijn vragen de vraag naar God manifester werd. Niet alleen de vraag naar God, maar God zelf ook. We namen Hem waar.
In de literatuur wordt de term 'bestaansverheldering' gebruikt voor dit fenomeen: terwijl wij spreken komen onze vragen en heel ons bestaan voor God te liggen. En dat God dan door die vragen, door die onvrede heen Zichzelf aan mensen laat zien. Als Vredevorst, als Degene die heelt, als Degene die vergeeft.
In het zeer serieus nemen van de vragen die mensen hebben, in de onvrede die zij ervaren in hun leven, ligt volgens mij de sleutel. Zoals Jezus dat deed in zijn tijd op aarde. Hij nam de vragen van mensen serieus, stelde onzinnige of strikvragen aan de kaak. Daar opende Hij het perspectief op zijn koninkrijk, een koninkrijk dat niet van deze wereld is. Het komt echt van een andere kant, zoals God altijd van de andere kant komt.
Op de grote vragen van onze tijd en van onszelf zijn geen gemakkelijke antwoorden te geven. Gemakkelijke antwoorden bevredigen nooit. Het vraagt van ons voor de komende tijd nauwlettend acht geven op wat God ons in zijn Woord zegt. Nauwlettend de vragen van het eigen hart en van de mensen blijven volgen. Gezang 477 spreekt onze God aan als Hemelse Vrede. Direct daarna volgt de zinsnede 'deel U nu mede aan een wereld die U verwacht'. In dat spoor kunnen we verder. Dat is het spoor van de Geest. Hij maakt mensen, ook predikanten bekwaam. In zijn spoor kun je echt goed leven.
Jurrian Oosterbroek, Dronten?