2009 is niet alleen het jaar van Calvijn. Ook Charles Robert Darwin
blaast dit jaar zijn deuntje mee. In 1809 werd hij geboren. En 200 jaar
na dato is dat aanleiding om ook van een Darwinjaar te spreken. Als het
over de evolutieleer gaat kunnen we uiteraard niet om Darwin heen.
Zaterdag 6 juni verzamelden zich in de Kruiskerk te Nijkerk
creationisten, aanhangers van de evolutieleer en iedereen die
opvattingen daar tussen in heeft. Ondergetekende bevond zich onder de
aanwezigen en doet hieronder verslag van een boeiend congres.Bedoeling van de bijeenkomst was om als christenen met elkaar in gesprek te gaan over schepping en evolutie. Els van Dijk (directeur van de Evangelische Hogeschool te Amersfoort) die de zieke ds. A. van der Veer verving, zette ons schrap voor het luisteren naar zes bijdragen: twee theologen, een fysicus, een evolutiebioloog, een chemicus en een moleculair biofysicus.
De Bijbel
Prof. Dr. Barend Kamphuis, hoogleraar dogmatiek in Kampen (GKv), beet het spits af. Het begin van Genesis is onthulling, openbaring van God. Het gaat Kamphuis te ver de eerste verzen van de Bijbel te duiden als exacte informatie. De neiging van de creationist om dat wel te doen wijst hij af. Als iemand exact gaat dateren met behulp van Genesis 1 schiet hij daarmee aan de bedoeling van de schrijver voorbij. De evolutionisten die in God geloven houdt hij echter voor dat Genesis 1 wel degelijk geschiedenis is. Het is geen mythe. Het gaat over de verhouding tussen God en mens en er vinden beslissende gebeurtenissen plaats. Waar het om draait in het eerste hoofdstuk van de Bijbel is, volgens de hoogleraar, het recht van God. Het verwijt dat God het kwaad in de wereld heeft gebracht wordt in Genesis 1 weerlegd door de telkens terugkerende woorden dat God zag dat het goed was.
Genesis 2 en 3
Genesis 2 en 3 werden onder de loep genomen door prof. dr. Gijsbert van den Brink. Deze dogmaticus van PKN huize (Geref. Bond) hield een helder betoog. Genesis 2 en 3 kun je op 5 manieren uitleggen, zo stelt Van den Brink. Uiteenlopend van de opvatting dat deze hoofdstukken geen geschiedenis bevatten tot de mening dat wat hier beschreven staat ca. 6000 jaar geleden precies zo is gebeurd. De spreker kiest een tussenpositie die naar zijn mening het meest recht doet aan de Bijbeltekst. Er wordt op een beeldende manier in een Midden-Oosterse setting een gebeuren beschreven. Genesis 2 vertelt hoe de mens voluit m?ns werd door gemeenschap met en roeping door God. Genesis 3 vertelt over de welbewuste verwerping van God door de eerste mensen. God schiep de mens maar dan niet 6000 jaar geleden maar minimaal 200.000 jaar geleden.
Tapijt, Calvijn en Darwin
Anglicaan en fysicus dr. Ard Louis benadrukt de dienende relatie van de wetenschap. Veel van de spanningen tussen ?evolutie? and ?geloof? ontstaan door cultuurverschillen. God ligt ten grondslag aan de wereld. Als christen onderzoekt Louis Gods wereld en hij doet dat als wetenschapper. Zijn betoog komt erop neer dat er binnen de wetenschap al zoveel draadjes ter onderbouwing van de evolutieleer zijn aangedragen dat die draadjes samen een ?tapijt?argument hebben gevormd: je kunt om die leer niet meer heen. Waarbij hij wel aantekent dat er nog veel vragen over details overblijven. Je kunt wel aan ??n van de draadjes gaan trekken maar daarmee verniel je het hele tapijt niet.
Als het gaat om de vraag waar we vandaan komen, wie we zijn en hoe we zouden moeten leven dan zal de wetenschap daar geen antwoord op kunnen geven - de Bijbel wel! Louis maakt onderscheid tussen de evolutieleer (biologisch mechanisme) die hij aanhangt en evolutionisme (een wereldbeschouwing waarin voor God geen plaats is).
Evolutiebioloog dr. Sander van Doorn (Nederlands Hervormd) vertelt dat hij een geweldig jaar heeft. 2009 is zowel Calvijnjaar als Darwinjaar! Hij verbloemt de spanning tussen scheppingsgeloof en de evolutieleer niet en bespreekt enige hobbels (is evolutie wetenschappelijk onzinnig?, ligt er geen ontwerp aan de evolutie ten grondslag?, waar is de ?moraal? zonder God als Schepper?). Het is niet eenvoudig om een eigen opinie te ontwikkelen! Toch mag hij vertellen dat het hem tot meer geloofszekerheid heeft gebracht. Hij spreekt de hoop uit dat meer christelijke jongeren aan het werk gaan in het wetenschappelijk onderzoek.
Worstelend? Of uitgeworsteld?
De twee laatste sprekers blijken voor mij het meest boeiend. Misschien wel omdat de ene wetenschapper ? chemicus en industrieel onderzoeker dr. Evert van der Heide ? in mijn ogen bijna zichtbaar worstelt met de spanning en de ander ? moleculair biofysicus prof. dr. Cees Dekker ? die worsteling blijkbaar te boven is gekomen. Waar Van der Heide (Gereformeerd vrijgemaakt) min of meer afsluit met de opmerking ?wie het weet mag het zeggen? is het Dekker (lid van een evangelische gemeente) die Genesis 1 en de evolutieleer schijnbaar eenvoudig aan elkaar knoopt. Wat iedereen kan waarnemen in de natuur zijn aanpassings- en veranderingsprocessen. Hij realiseert zich dat kritiek mogelijk is op het door Darwin ontdekte ?mechanisme?, nl. dat door variatie (toeval) en natuurlijke selectie (strijd) alle verscheidenheid in de natuur is ontstaan. Dekker is ervan overtuigd dat het leven is ontstaan in een lang proces waar vele soorten elkaar hebben opgevolgd. En het Bijbels getuigenis dan? Dekker stelt dat onze leesvaardigheid beperkt is. Creationisten verwijten aanhangers van de evolutieleer dat ze de natuur verkeerd lezen. En andersom krijgen creationisten te horen dat ze het scheppingsverhaal niet lezen zoals het bedoeld is. De Bijbel is Gods openbaring die ons vertelt van de schepping op ons niveau: er is ??n God die alles schiep, inclusief bijvoorbeeld de twee grote lichten, de zon en de maan die door de omliggende volken van Isra?l aanbeden werden. Genesis is geloofsbelijdenis en geen journalistiek verslag.
Blijven er vragen over? Dekker somt er enige op. Hoe zit ?t met Adam en Eva? En met de zondeval? Met de dood als gevolg van de zonde? Hij meent dat ons bescheidenheid past bij deze vragen. Er zijn wel antwoorden te formuleren. Trouwens, ook aan de christenen die Genesis 1 letterlijk lezen zijn nog wel wat vragen te stellen?
Panel
Het slot van het congres bood een paneldiscussie. Aan die discussie wordt ook deelgenomen door creationist Frans Gunnink en prof. dr. Willem Ouweneel. Laatstgenoemde heeft als theoloog en filosoof ook recht van spreken als bioloog. Het letterlijk lezen van Genesis 1 (wat Gunnink doet) verwerpt hij maar hij heeft ook nog wel wat stevige vragen te stellen aan de aanhanger van de evolutieleer. Ouweneel gelooft in Genesis 1: God is Schepper en Onderhouder van alle dingen. Hij gelooft in een beperkte mate van evolutie. En, zo vermeldt hij in een artikel van zijn hand: ?De rest zal ik wel zien.?
Genoeg stof tot nadenken. Niet alleen voor mij. In ??n van de pauzes raakte ik in gesprek met een stel. Zij kon goed leven met de (openstaande) vragen rond dit thema. Voor hem lag dat toch wel wat anders. Mocht de evolutieleer in al haar facetten onomstotelijk vast komen te staan dan zou dat behoorlijke gevolgen hebben voor zijn geloof. Schepping en/of evolutie. Nog worstelend? Of uitgeworsteld? Of weer opnieuw worstelend?
Ik stap om iets over vier uur ?s middags de deur uit met als ?huiswerk? drie in Nijkerk gekochte boeken over schepping en evolutie. Het blijft een boeiend onderwerp!
Groningen
N. Vennik