Voelen mensen die nog nooit ?iets met de kerk hebben gehad? zich thuis
in onze gemeente? Hoe houden we jongeren binnenboord? Spreken we
niet-christenen aan met onze manier van kerk-zijn? Met andere woorden:
kunnen we nog vooruit met onze Christelijke Gereformeerde kerken?
Missionaire teams, jongerenwerkers, ambtsdragers zijn, als het goed is,
steeds met dit soort vragen bezig. Maar zijn er ook antwoorden?In dit artikel wil ik iets laten zien van de antwoorden die ?Emerging Churches? op deze vragen geven. Wat kunnen we leren van hun manier van denken?
Wat zijn Emerging Churches?
Emerging Churches (EC?s) zijn experimentele kerken, die vooral in de Verenigde Staten en Engeland sinds de jaren ?90 van de vorige eeuw zijn ontstaan. Ze vinden dat bestaande kerken teveel zijn blijven steken in structuren, denkvormen en uitingen uit de tijd van het Modernisme, terwijl onze westerse wereld toch alweer zo?n 30 jaar als Postmodern te boek staat.
De Engelse term ?Emerging Church? heeft een dubbele betekenis. ?Emerging? komt van het Engelse woord ?emergent? en betekent ?opkomend?. Maar ook heeft deze term een relatie met het Engelse ?emergency?, en dat betekent ?noodsituatie?. Met de term ?Emerging Church? wordt dus bedoeld een nieuwe generatie kerken, opkomend vanuit een besef van noodzaak tot verandering.
In een EC is alles erop gericht om aansluiting te vinden bij de manier van denken en leven van Postmoderne mensen. De ingrijpende cultuuromslag van Modern naar Postmodern en van Christendom naar post-Christendom is daarbij het centrale thema.
Hiermee zetten EC?s zich af tegen traditionele kerken, die vasthouden aan een eigen (sub)cultuur, en zich daarmee bedoeld of onbedoeld buiten de Postmoderne samenleving plaatsen. De missionaire doelgroep van de kerk bestaat immers niet uit Moderne, maar uit Postmoderne mensen. De kloof tussen modern-postmodern is volgens EC?s de belangrijkste verklaring voor de beperkte invloed en afnemende missionaire wervingskracht van traditionele kerken in onze samenleving. Het is de overtuiging binnen de Emerging Churchbeweging dat de traditionele kerken hierdoor binnen enkele generaties zeer klein zullen zijn geworden, of zelfs grotendeels verdwenen.
Drie basiswaarden
Volgens de EC moeten kerken ophouden met iedere manier van doen die nog stamt uit de tijd van de moderne cultuur. Het is immers vrijwel onmogelijk dat een postmodern mens zich aangesproken voelt door een kerk die nog functioneert binnen een voorbije cultuur.
Om uit de greep van het modernisme te komen, hebben EC?s drie basiswaarden ontwikkeld:
- Identificatie met het leven van Christus
- Verandering van de seculiere ruimte
- Leven als een gemeenschap
?Identificatie met het leven van Jezus? betekent dat leer en leefwijze van Jezus Christus uitgangspunt moeten zijn voor een Christelijke gemeenschap. De nadruk binnen EC?s ligt veel meer op de praktische navolging van Jezus, dan op het overdragen van een Christelijke leer. De Evangeli?n zijn dus een veel bruikbaarder bron voor een EC dan bijvoorbeeld de brieven van Paulus.
?Verandering van de seculiere ruimte? wil zeggen dat er geen onderscheid mag zijn tussen kerk en wereld. De kerk is niet een ?vluchtheuvel? waarin christenen zich tijdelijk uit de gevaren van de wereld kunnen terugtrekken. De wereld is net zo goed plaats van Gods handelen als de kerk. Gods Koninkrijk omvat heel de wereld. Het is typisch voor het Modernisme om onderscheid tussen kerk en wereld te maken. Postmoderne mensen bezien de wereld als ??n geheel (holistisch). Vandaar dat EC?s hun bestaan volledig willen integreren in de cultuur, en wars zijn van een eigen binnenkerkelijke cultuur.
?Leven als gemeenschap? is het derde kenmerk van de EC. De Christelijke gemeenschap mag zich niet beperken tot een zondagse samenkomst. Leven als Christen doe je samen met alle mensen om je heen, als groep betrokken op de samenleving. Om deze gemeenschappen aansprekend te houden, zijn EC?s bewust klein. Deze kleine gemeenschappen hebben vaak een in het oog springende aanwezigheid in hun omgeving.
Geen theater
EC?s zijn dus kleine gemeenschappen van toegewijde christenen. Kerkgroei door het aantrekken van mensen die ??ns per week in een missionair bedoelde theaterachtige kerkdienst ?vermaakt? worden met het evangelie staat haaks op het denken van de EC. Evangelisatie door een oprechte christelijke levensstijl zegt meer dan toespraken en een gelikte presentatie op een podium. EC?s leggen sterk de nadruk op het ongedeeld zijn van een christen. Niet op zondag naar een kerk gaan, daar uitbundig het geloof uitleven, en vervolgens op maandag een leven leiden alsof God niet bestaat. Heel het leven moet in het teken staan van de navolging van Christus, en het evangelie houd je niet voor jezelf.
Netwerk in de samenleving
Een kenmerkend verschil met veel traditionele kerken is dat de EC contacten aangaat en onderhoudt in allerlei verbanden en netwerken buiten haar eigen organisatie. Juist in deze netwerken, waarbinnen op een natuurlijke manier, in de eigen leefomgeving contacten met niet-christenen worden aangegaan, ligt de kracht van de EC.
EC?s kiezen vaak voor aanwezigheid in stadswijken waar bestaande kerken niet meer actief zijn. Juist in wijken waar het leven moeilijk is proberen EC?s concreet te maken dat het evangelie heilzaam is voor een samenleving. Veel EC?s vragen van hun leden een sobere levensstijl, om daarmee solidair te zijn aan de mensen om hen heen. Deze solidariteit met de samenleving maakt indruk. Liever een kleine gemeenschap van toegewijde christenen in een achterstandswijk dan een megakerk op een industrieterrein waar nooit een drugsverslaafde op de stoep zal liggen.
Kort samengevat is de Emerging Churchbeweging niet zozeer gericht op haar eigen structuur en organisatie, maar op netwerken in de postmoderne samenleving, met een oproep om daarin als Christenen te leven als burgers van Gods Koninkrijk.
Hoe ziet zo?n Emerging Church eruit?
Iedere plaats is anders, dus ook iedere EC zal anders zijn. De diversiteit is groter dan bij bestaande kerken, die vaak via een kerkverband een bepaalde cultuur (liturgie en kerkelijke organisatie) delen. Maar vrij algemeen is de structuur binnen een EC zeer los, en ligt de nadruk meer op vieren van het geloof (Postmodern), dan op dogmatische studie en het uitdragen van een leer (Modern). Kerkdiensten richten zich meer op de zeggingskracht van Bijbelverhalen, dan dat men op zoek is naar een theologische samenhang of dogmatische lijnen in de Bijbel. Preken heeft minder nadruk dan avondmaal, muziek en Bijbellezing.
EC?s maken geen onderscheid tussen kerk en wereld, christelijk- en niet christelijk. Het Koninkrijk van God omvat heel de wereld, en dus kan in een kerkdienst volop gebruik gemaakt worden van cultuuruitingen die niet specifiek christelijk zijn. Liederen, schilderijen, kunstwerken, gedichten worden gebruikt om het evangelie te illustreren, ongeacht de al dan niet christelijke herkomst. Duidelijk is dat dit voor een niet-christen de toegankelijkheid van een samenkomst vergroot. De niet christelijke bezoeker vindt in een EC-kerkdienst zijn eigen leefwereld (muziek, kunst, literatuur) terug, en wordt met gebruikmaking van zijn eigen cultuur gewezen op de betekenis van het evangelie.
Tot zover een verkenning van de Emerging Churchbeweging. In een volgend artikel wil ik het denken van de Emerging Churchbeweging spiegelen aan onze gereformeerde opvattingen over kerk-zijn. Levert het denken van deze beweging bruikbare antwoorden op voor een kerk die op gereformeerde grondslag met het evangelie van Jezus Christus present wil zijn in de samenleving?
Hilversum
Herman Carlier
Herman Carlier is student in Apeldoorn en schreef een scriptie over Emerging Church.