Onlangs heeft de commissie Deetman een eindrapport van haar werkzaamheden uitgebracht. De commissie heeft onderzoek gedaan naar seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke Kerk in de periode van 1945 tot en met 2010. Dat onderzoek heeft zij gedaan in opdracht van leidinggevenden binnen deze kerk.
De opdracht kwam nadat begin 2010 een stroom van berichten over misbruik op gang was gekomen. Daaraan voorafgaande waren soortgelijke berichten naar buiten gekomen in de Verenigde Staten, Oostenrijk en Duitsland. In het eindrapport wordt verslag gedaan van de verhalen die de onderzoekscommissie heeft gehoord. Elk verhaal was voor hen schrijnend.
Toen Deetman de opdracht voor een onafhankelijk onderzoek kreeg, heeft hij aanvankelijk de boot afgehouden, zo vertelt hij in het voorwoord van zijn rapport. Hij reageerde verbaasd. Hij heeft zelf geen rooms-katholieke achtergrond. Maar wat voor hem aanvankelijk een barrière leek, heeft hij niet laten meewegen. Hij verklaart dat hij als politicus heeft geleerd dat betrokkenheid bij maatschappelijke vraagstukken geen barrières kent. Ook betrokkenheid bij personen kent geen barrières. 'Als een beroep op je wordt gedaan, dan moet je zwaarwegende redenen hebben om nee te zeggen'. Deetman had die redenen niet. Nee zeggen was voor hem niet mogelijk. Dat gold ook voor de andere commissieleden. Ook zij waren verbaasd dat zij werden gevraagd, maar hadden evenmin een reden om nee te zeggen. Ze liepen niet weg voor hun verantwoordelijkheid.
Begrijpelijk is dat het commissiewerk Deetman niet in de koude kleren is gaan zitten. Hij heeft honderden berichten ontvangen en verhalen gehoord die dicht onder zijn huid gingen zitten. Ook heeft hij verhalen gehoord van mensen die hij kende vanuit de politiek en organisaties waarin en waarvoor hij zich had ingezet. Er waren berichten bij die begonnen met 'beste Wim'. Wat hij zoal heeft gelezen en hoe hij dat alles heeft ondergaan heeft diepe indruk op hem gemaakt: 'Wie de meldingen van slachtoffers las, vloog verontwaardiging, woede, wantrouwen, ongeduld en weerstand tegemoet'. Voordat hij met dit werk begon had hij zich van alle leed geen voorstelling kunnen maken, ook niet dat alles wat met dit onderzoek te maken heeft zo beladen was.
Het misbruik heeft wantrouwen gezaaid. Het vertrouwen in de Rooms-Katholieke Kerk en kerken in het algemeen is hierdoor enorm beschadigd. Het wantrouwen van de slachtoffers richtte zich ook op familieleden, ouders die de verhalen vaak niet konden geloven, en de reguliere gezondheidszorg. Het kost wie misbruik heeft ondergaan, grote moeite vertrouwen te schenken aan hulpverleners. Ook was er wantrouwen tegenover de onderzoekscommissie. Ze bestond uit mensen die door de slachtoffers niet werden gekend en die zij niet zelf hadden uitgezocht. Hoe zouden zij dan bij voorbaat het vertrouwen genieten van mensen die beschadigd zijn? De onderzoekscommissie heeft daarom vele gesprekken gevoerd.
De commissie heeft zich beperkt tot wat haar opdracht was. Deetman wijst erop dat met het eindrapport van zijn commissie niet alles is gezegd over het algemene verschijnsel van seksueel misbruik van minderjarigen en daaraan gerelateerde verschijnselen van kindermishandeling, huiselijk geweld, gedwongen prostitutie en fysiek geweld in machts- en gezagsrelaties. Procentueel is het geschatte aantal slachtoffers in de Rooms-Katholieke Kerk nauwelijks groter dan het aantal slachtoffers van misbruik in seculiere instellingen zoals de jeugdzorg. Terecht merkt hij op dat de samenleving ermee gediend zou zijn wanneer daarnaar verder onderzoek zou worden verricht. Zo kan duidelijk worden wat gedaan moet worden om de genoemde misstanden te verkleinen.
De opdracht die Deetman kreeg was moeilijk. Toch heeft hij zich daarvoor ingezet en zijn verantwoordelijkheid verstaan. Dankbaar mogen we zijn dat in de samenleving maar ook in de kerken nog velen dit besef bij zich dragen: 'Als een beroep op je wordt gedaan, dan moet je zwaarwegende redenen hebben om nee te zeggen'. Ook in een situatie waarin de uitoefening van een taak of een ambt niet gemakkelijk is.
Feanwâlden
D. J. Steensma