Een gezond kritisch vermogen is een rijk bezit. Ik gun het iedereen. Een gezonde portie argwaan ook. Het is onontbeerlijk. Maar het woord ‘gezond’ moeten we in dit verband even niet over het hoofd zien. Je kunt zo argwanend en zo kritisch zijn dat ideeën veranderen in waanideeën. In rustige, stabiele tijden is er weinig loos, maar als de tijden bedreigend worden en instabiel, dan krijgt alles een diepere kleur. Dan kun je zomaar overal gevaar zien. Dan kun je zomaar om je heen gaan slaan. Dan krijgen mensen met ongezonde extreme ideeën zomaar te veel aanhangers.
We beleven nu de hevigste tijd na de oorlog. We hebben te maken met een ongekende inperking van onze vrijheid en met onzekere economische vooruitzichten. Voor je het weet gaat angst regeren. Verdoving ligt dan ook voor de hand. Occultisme kan helpen, of heroïne of complottheorieën. Die laatsten helpen ook (even) om de angst de baas te worden. Ze weten de oorzaak. Ze wijzen de schuldigen aan. In het ergste geval worden die uit de weg geruimd. Levensgevaarlijk. ‘Wie gaan we zien vallen’, vroeg Lange Frans onlangs in een podcast. Het ging over premier Rutte. Via sociale media wordt het vuur aangewakkerd. Maar het kan ook gewoon bij de koffie.
Je zou hopen dat christenen niet vatbaar zouden zijn voor complottheorieën. Dat valt tegen. Uit een onderzoek bleek dat twintig procent van de SGP-kiezers er wel oren naar heeft. Maar wij hebben die theorieën toch helemaal niet nodig? De Heere heeft ons niet stuurloos achtergelaten. Hij heeft zijn Geest geschonken en zijn Woord gegeven. De Bijbel is niet alleen een boek dat ons wil gidsen door een tijd van voorspoed, het is zeker ook een boek dat ons de weg wijst in tegenspoed. De Bijbel roept ons op waakzaam te zijn. Maar ook hier worden twee woorden genoemd. Weest ‘nuchter’ en ‘waakzaam’. Geen onbelangrijk woordje: Nuchter. Het betekent: laat je niet gek maken. Op een andere plaats vinden we het woord ‘waakzaam’ in combinatie met ‘bidden’. ‘Waakt en bidt’. Gebed brengt ons ook bij ons eigen zondige hart. Overigens leert de geschiedenis ons dat de uitkomst van alle complotdenken is: de Joden hebben het gedaan. Ver vandaan blijven dus.
Krijn de Jong, Urk