Goede Vrijdag: Christus is voor de zijnen gestorven. Hij heeft verzoening gebracht. Tegelijkertijd heeft Hij daar de overwinning behaald. Christus Victor! Met Pasen is dat heerlijk gebleken.
Toen ik twee jaar geleden samen met mijn vrouw een bezoek bracht aan Rome, hebben wij verscheidene kerken bezocht. Een van die kerken was de Santa Maria sopra Minerva. In die kerk staat een schitterend beeld, gemaakt door de beroemde beeldhouwer Michelangelo Buonarroti (1475-1564). Het beeld verkondigt de macht van de verrezen Christus die het kruis draagt. Hij heeft de dood overwonnen.
Tegenstander ontwapend
Heel de Schrift spreekt over deze overwinning. Al op de eerste bladzijden. De grote tegenstander van God wordt verslagen. De Messias is held die God heeft gegeven (Psalm 89, 20), de Leeuw uit de stam van Juda (Gen. 49, 9; Op. 5, 5). Een van zijn namen is Sterke God. Zijn overwinningskracht bleek al toen Hij streed tegen de verzoeker in de woestijn. Demonen schrikken wanneer zij Hem zien. Hij bant ze ook uit. Daarna verklaart Hij wat de betekenis daarvan is: Als Ik met de vinger van God de boze geesten uitdrijf, is het koninkrijk van God over u gekomen. Daartoe was Hij gekomen. Hij kwam om het werk van de duivel te verbreken (1 Joh. 3, 8).
De Here Jezus heeft daartoe zijn tegenstander op diens eigen terrein aangevallen en overwonnen. Zijn wapenuitrusting is hem ontnomen (Luc. 11, 21-22). Hij is als een bliksem uit de hemel gevallen. De Heiland heeft het zelf gezien. Deze overwinning geeft moed aan de zijnen. Zij kunnen zich voortaan met succes verdedigen tegen hun vijand en zijn legermacht (Luc. 10, 18-19). Velen ondervonden al de zegen van Jezus' overwinningskracht. Hij genas zieken en ook wie door de duivel overweldigd waren (Hand. 10, 10 en 38). Hij is degene die komen zou.
Jezus was trouwens al overwinnaar voordat Hij werd gekruisigd. Hij zegt al tijdens zijn leven op aarde: Ik heb de wereld overwonnen (Joh. 16, 33). Hij krijgt niet pas zijn overwinningsmacht na zijn zwakheid. Die macht bezat Hij ook al in zijn zwakheid. Toch moest Hij nog sterven om de heerser over de wereld uit te schakelen. Hij kondigt dat ook aan wanneer Hij aan het begin van zijn grote lijden staat: de heerser over deze wereld zal worden uitgebannen (Joh. 12, 31b) en buitengeworpen. Maar dat zal nog een strijd vergen. Deze strijd was voor Hemzelf heel hevig, maar ook de discipelen hebben daarvan het nodige meegemaakt. Ze werden door de duivel gezift als de tarwe.
Christus' overwinning blijkt vooral in zijn opstanding uit de doden. Toen werd zijn macht onthuld en bevestigd. Hij verbrak de weeën van de dood (Hand. 2, 24). Anders gezegd: Hij heeft de antigoddelijke machten ontwapend en openlijk over hen gezegevierd (Kol. 2, 15). Deze machten heeft Hij bij wijze van spreken aan zijn zegewagen gebonden. Het kruis lijkt op een overwinningswagen, aldus Calvijn. De dood is verzwolgen in de overwinning (1 Kor. 15, 55).
Deze overwinning wordt uitvoerig beschreven in het bijbelboek Openbaring. Christus die de grote draak heeft verslagen, is de heerser over de heersers van de aarde en de koning van de koningen (Op. 17, 14; 19, 11-16).
Via offer en dienst
Hoe heeft Christus deze overwinning tot stand gebracht? Hij heeft zijn overwinning tot stand gebracht doordat Hij zichzelf heeft gegeven. Augustinus sprak over een val die voor Gods grote tegenstander was opgezet op Golgota. Daar is deze ingetrapt. Daarmee is zijn einde bezegeld.
Maar er is meer. Christus' lijden wijst niet alleen op zijn overwinning. Zijn lijden staat ook heel duidelijk in verband met de losprijs die Hij moest betalen. Overwinning en verzoening staan niet los van elkaar en niet tegenover elkaar, maar zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Dat blijkt uit heel het Nieuwe Testament. In een van zijn brieven spreekt Paulus in één adem over de overwinning van Christus én over de kwijtschelding van overtredingen (Kol. 2, 13-14). Het bewijsstuk van de schuld van de zijnen is weggedaan. Overwinning is in dit woord van Paulus heel nauw verbonden met verzoening.
Ook de schrijver van de brief aan de Hebreeën spreekt op die manier. Wanneer hij het verzoenen van de zonden aan de orde stelt, noemt hij in direct verband daarmee de onttroning van de duivel. Christus heeft de gevangenen bevrijd die voortdurend leefden in angst voor de dood (Heb. 2, 14-15). Ook hier zijn de overwinning van Christus en zijn verzoenend werk nauw aan elkaar verbonden.
In onze tijd leggen velen vooral op de overwinningsmacht van de Here Jezus een grote nadruk. Zij onderstrepen daarmee dat het heil helemaal een zaak van God is, niet van de mens. God strijdt tegen zijn aartsvijand en overwint! Bovendien wordt dan onderstreept dat het verlossende werk van Christus niet alleen betrekking heeft op het persoonlijk leven van de gelovige, maar op heel de schepping. Christus is het hoofd van de kosmos. Dat is de gedachte van Christus Victor (Christus Overwinnaar). Vandaag wint die gedachte aan populariteit.
Hoewel die gedachte aanspreekt, zijn er ook bedenkingen. Een gevaar is dat het verzoenende werk van de Here Jezus te kort komt. Dan wordt vergeten dat aan zijn verzoeningswerk een menselijke kant zit. Deze menselijke kant is de menselijke schuld. De mens die gezondigd heeft, moet voor de zonde genoegdoening geven. Daarom moest Christus de menselijke natuur aannemen. Dat kan wel eens vergeten worden wanneer een te sterke nadruk wordt gelegd op zijn overwinning over vreemde machten. Daarom zeggen we dat het evangelie van Christus' overwinning niet ten koste mag gaan van het evangelie van verzoening door voldoening.
Overwinnaar en Plaatsbekleder
Mark Galli heeft in een artikel in Christianity Today erop gewezen dat we in onze tijd vooral de nadruk zouden moeten leggen op Christus Vicarious, dat is de Christus die de Plaatsbekleder is.
Als in onze tijd veel wordt gesproken over Christus Victor, wordt volgens hem alle aandacht getrokken naar de overwinning over de machten buiten de mens. De mens krijgt dan gemakkelijk de rol van slachtoffer. Op zichzelf is dat een gedachte die aanspreekt in onze tijd: de mens is een product van zijn verleden, zijn sociale omstandigheden en zijn diepste gevoelens. We wijzen als mensen graag op de omstandigheden die maken dat we op een bepaalde manier zijn en handelen.
Maar dan wordt vergeten dat je als mens niet alleen slachtoffer bent van de machten, maar zelf ook verantwoordelijk. Je draagt een persoonlijke schuld. Die schuld moet worden weggenomen. Dat gebeurt niet door de overwinning van vreemde machten. Schuld kan uiteindelijk alleen worden weggenomen door vergeving, anders gezegd: door Hem die voor de zijnen heeft voldaan en hun straf gedragen. Daarom mogen we de koninklijke strijd van Christus tegen de vreemde machten van dood en satan niet losmaken van zijn priesterlijk dienen in de verzoening van zijn volk.
Wat betekent het voor ons dat Christus overwinnaar is? De troost voor wie geloven is dat zij in Hem meer dan overwinnaars zijn (Rom. 8, 37). Hij heeft hen verlost. Toch hebben zij hierin ook een eigen verantwoordelijkheid. D-day is wel geweest, maar V-day moet nog komen. De Here roept de gelovigen op stand te houden tegen de duivel (Ef. 6, 11). Daarom is er vandaag geen reden voor triomfalisme. De strijd is nog niet voorbij. Maar de troost is dat de duivel een overwonnen vijand is. Christus heeft aan diens macht paal en perk gesteld. En er komt een moment dat aan alle heerschappij, macht en kracht van de duivel definitief een einde komt. De laatste vijand die onttroond wordt, is de dood (1 Kor. 15, 24-27). Halleluja! Christus ís overwinnaar en zál overwinnen!
Wie in Rome komt, moet zeker een bezoek brengen aan de Santa Maria sopra Minerva en stilstaan bij het beeld van de Christus die triomferend zijn kruis draagt.
Feanwâlden
D. J. Steensma