Heel Israël zal behouden worden
In aansluiting op vers 25 luidt de hele zin in de NBG: en aldus zal gans Israël behouden worden. De meeste vertalingen beginnen deze zin met: aldus of zo. Andere vertalingen kiezen voor: dan. Zo ook de NBV: Dan zal heel Israël worden gered.
Het Griekse woord heeft beide betekenissen. Afhankelijk van het verband moet worden geko-zen tussen zo of dan.
Een belangrijk argument voor de eerste keus is dat Israël net zo gered wordt als de niet-Joden, door het geloof in Christus. Bij de tweede keus is de voorgaande zin een belangrijk argument. Nadat de volheid van de heidenen zal zijn binnengegaan, zal heel Israël worden behouden. Beide argumenten zijn ontleend aan de context. Uit het vervolg zal blijken dat volgens mij hier moet worden gekozen voor: zo.
Het tweede knelpunt is: wat bedoelt Paulus met Israël als hij schrijft over het behoud van heel Israël? Daarover zijn de volgende opvattingen:
1. Israël is het volk van God uit Joden en niet-Joden. Bij die opvatting kan worden gedacht aan het beeld van de olijfboom. Die boom heeft niet alleen (een deel van) zijn eigen tak-ken, maar ook veel geënte, wilde takken.
2. Alle Joden die ooit leefden. Deze opvatting ondersteunt de tweewegenleer waarin God voor Joden een andere heilsweg heeft dan voor niet-Joden.
3. De Joden, die tot geloof in Christus komen, nadat de volheid van de heidenen is binnen-gegaan.
4. De Joden die in Christus geloven. Zij zijn het deel van Israël dat het geheel vertegenwoor-digt. Hierbij kan worden gedacht aan Romeinen 9:6: niet allen die van Israël afstammen, zijn Israël.
5. Israël als volksgeheel; de volheid van Israël (Romeinen 11:12).
Tegen opvatting 1 pleit dat in Romeinen 9-11 met Israël steeds het volk Israël wordt bedoeld. Bovendien kan het na Romeinen 11: 25, waarin het over het behoud van de gelovige niet-Joden gaat, niet ook in vers 26 over hen gaan als Paulus over het behoud van heel Israël spreekt.
Opvatting 2 wordt door de inhoud van Romeinen 9-11 weersproken. Alleen de Joden die niet in Christus geloven zullen, als zij niet blijven bij hun ongeloof, weer in de olijfboom worden geënt (Romeinen 11:23).
Uit het vervolg zal blijken welke van de drie overige opvattingen de juiste is.
Het brede verband
In Romeinen 9-11 verkondigt Paulus dat de HERE trouw is aan het verbond dat Hij met Abraham sloot. Daarbij legt hij alle nadruk op de manier waarop de HERE zijn plan tot ver-vulling brengt. Maar hij trekt ook een tweede lijn, die van de menselijke verantwoordelijkheid.
Joden en niet-Joden worden geroepen naar het Woord van de HERE te horen. Om zijn Naam aan te roepen tot behoud, in het vertrouwen dat wie op Hem zijn geloof bouwt, niet be-schaamd zal uitkomen (Romeinen 10:8-13).
Gods trouw blijkt in het geloof van Joden in Jezus als de Messias, zoals bij Paulus zelf en vele anderen. Maar tot verdriet van Paulus geloofden in zijn dagen de meeste Joden niet in Jezus. Dat doet echter niets af aan Gods trouw. Hun afkerigheid grijpt Paulus aan, maar ze heeft ook een positieve kant. Het werkt mee aan de bekering van niet-Joden. In hun geloof in Christus blijkt ook Gods trouw. Vervolgens wil God hun bekering gebruiken om de Joden weer tot inkeer brengen. Zo komen volgens Gods heilsplan Joden en niet-Joden tot geloof in Christus.
Gods weg met Joden en niet-Joden verduidelijkt Paulus in Romeinen 11:16-24 met het beeld van een edele olijfboom. Die boom heeft veel van zijn takken behouden (de Joden die in Christus geloven), maar er zijn ook takken afgebroken (de Joden die zich hebben verhard). Vervolgens zijn wilde olijftakken geënt (de niet-Joden die tot geloof in Christus kwamen). Maar ook die kunnen weer worden weggebroken, terwijl de oorspronkelijke takken weer kun-nen worden geënt.
Goddelijk geheim
In vers 25 laat Paulus het beeld van de olijfboom los. Hij onthult aan zijn lezers een goddelijk geheim. Dat doet hij in Efeze 2 en 3 ook. Daar schrijft hij dat dit het geheim is dat de niet-Joden door Christus Jezus met de Joden tot één zijn gemaakt.
De kant van het geheim dat de niet-Joden mede-erfgenamen zijn, wordt in Romeinen 11:25 wel benoemd. Maar het accent ligt op vers 26, waarin Paulus zegt dat tot het goddelijk geheim ook het behoud van heel Israël hoort. Dat is verrassend vanwege de verharding van de meeste Joden, maar te verwachten vanwege Gods trouw aan zijn volk.
Veel uitleggers vatten de verzen 25-26 zo op dat de redding van heel Israël plaatsvindt, nadat de volheid van de heidenen is binnengegaan. Tegen deze uitleg pleit het gebruik van het woord binnengaan. Daarmee zegt Paulus dat de volheid der heidenen zal binnengaan in het Koninkrijk van God. Zo spreekt ook Jezus meer dan eens over het (niet) binnengaan van het Koninkrijk van God. Als het Koninkrijk komt, is echter de tijd van de redding voorbij. Dat geldt ook voor het behoud van Israël
Daarom kan Paulus niet bedoelen te zeggen dat heel Israël behouden zal worden nadat de volheid van de heidenen (Gods Koninkrijk) is binnengegaan. Door veel uitleggers wordt dit opgevat als een belofte van massale bekering van de Joden in de eindtijd. Als Paulus dat bedoelde, had hij moeten schrijven dat kort voordat de volheid van de heidenen zou zijn binnengegaan heel Israël behouden zal worden
Ook in de opvatting dat Christus zijn gemeente opneemt, waarna Hij de draad met Israël weer opneemt, past deze tekst niet. Wel komt in deze visie na de opname van de gemeente Israël massaal tot bekering, om vervolgens het evangelie aan de andere volken te verkondigen. Dat heeft echter geen zin als de volheid van de heidenen dan al is binnengegaan.
Nu
Paulus verduidelijkt zijn bedoeling in de verzen 30-32. Daar schrijft hij aan niet-Joden dat zij eertijds ongehoorzaam aan God waren. Maar door de ongehoorzaamheid van de Joden hebben de niet-Joden nú ontferming gevonden. Nú zijn de Joden ongehoorzaam geworden, opdat zij (nú) ontferming zouden vinden door de aan u betoonde ontferming.
In deze verzen gebruikt Paulus drie keer het woord: nu. In sommige handschriften en in veel vertalingen ontbreekt het ‘nu’ dat ik tussen haken heb gezet. Een enkel handschrift heeft daar het woord ’later’. Dat past bij de opvatting dat er voor Christus’ komst een massale bekering van Israël mag worden verwacht.
Hierboven heb ik laten zien waarom vers 26 niet zo moet worden gelezen. Dat wordt versterkt door de nadruk op het heden in 11:30-31, ook als het lastige derde ‘nu’ tot een latere toevoeging is verklaard. De samenvattende conclusie in vers 32 onderstreept dit. God heeft allen onder ongehoorzaamheid besloten, om zich over hen allen te ontfermen. Die allen zijn Joden en niet-Joden. Het zijn zij die in Christus geloven.
Daarmee kom ik ten aanzien van ‘Israël’ uit bij opvatting 4. Opvatting 5 vertolkt in wezen dezelfde opvatting met een andere, positieve aanduiding. Heel Israël wordt door Paulus in 11:12 de volheid van de Joden genoemd; Israël als volksgeheel.
Met heel Israël (de volheid van de Joden) bedoelt Paulus niet dat alle Joden van alle tijden behouden zullen worden, en ook niet alle Joden uit zijn eigen tijd of uit de eindtijd. Dat weet Paulus maar al te goed. Het doet hem verdriet dat veel Joden Christus afwijzen. Dat moet ons ook verdriet doen, net zoveel als dat niet-Joden, ook christenen, Christus niet aanvaarden.
Maar met en door Paulus mogen we weten dat dit niets afdoet aan de trouw van God. Zijn ontferming is zo groot dat Hij behoud schenkt aan de volheid van de heidenen en aan heel Israël. Zo zal heel Israël behouden worden. Zo kan vers 26 het best worden vertaald.
Samenvatting
Allen die de Naam van de HERE aanroepen worden behouden. Dat geldt voor alle Joden die in de olijfboom blijven en voor hen die opnieuw worden geënt. Het geldt ook voor de niet-Joden. Zij zullen allen het Koninkrijk binnengaan. Want Gods huis zal vol worden. Dat is te danken aan de volheid van het verbond. Alle eer aan de trouw van God.
Amersfoort
D. Visser