In een tijd dat alom de liefde schijnt te verkillen kun je in de contacten met medechristenen intense geloofservaringen met elkaar ervaren. Dat zijn momenten die je niet kunt arrangeren. Wel zijn daarvoor voorwaarden op te stellen die werken. In het kader van de vormingscursus van de CGK heb ik in het seizoen 2010/2011 aandacht besteed aan die voorwaarden onder bovenstaande titel. Een aantal ervan passeren hieronder de revue.
Van Luther is bekend dat hij vaak bad om ontmoetingen met mensen om geloofservaringen te delen. Om die ontmoetingen plaats te laten vinden, gaat daaraan vooraf de wil om over te steken naar de ander in genegenheid en verbondenheid. Als dat in een opvoedingssituatie plaatsvindt, spreekt de pedagoog Langeveld van het “pedagogisch gepreformeerd veld”. Daarmee bedoelt hij dat er eerst een relatie, omgang, moet zijn wil je invloed kunnen uitoefenen. We leren hieruit dat je niet zomaar kunt opvoeden of evangeliseren. Eerst dient er geïnvesteerd te worden in een relatie, anders landt de boodschap niet. De pedagoog Ter Horst spreekt van ‘gouden momenten’ als er een klik is tussen mensen die elkaar verstaan waarbij er een relatie ontstaat. In geestelijke zin kan dat een ‘gemeenschap der heiligen’ inhouden waarin Christus centraal staat.
Communicatie
Als we verder gaan op de voorwaarden is ‘geestelijk evenwicht’ van de persoon die communiceert van belang in spirituele, existentiële, emotionele, relationele en materiële zin. Het is als een notenbalk, waarbij de vijf genoemde begrippen als noten van de muziek in evenwicht dienen te zijn om er lofmuziek als resultaat uit te krijgen. Om te loven over God is het afzien van jezelf, het opzien tot God, het omzien naar de naaste en het uitzien naar de Toekomst van belang. Echtheid speelt een rol vanuit de persoonlijkheid van de christen. In de communicatietheorie geldt de gulden regel van Mehrabin dat van de 100% communicatie, 55% ‘opgaat’ aan voorkomen (hoe je eruit ziet, hoe je je kleedt, of je echtheid uitstraalt), 38% aan intonatie (hoe worden de dingen gezegd, met welke intentie en vanuit welk doel en met welke toon). Slechts 7% gaat over wat je uiteindelijk zegt. Deze regel vermeldt dat je meer communiceert met wat je bent en doet dan met wat je uiteindelijk aan woorden zegt. Christen-zijn dient uitgedragen te worden met de daad: door dingen te doen, vóór te doen. Watzlawick als communicatiewetenschapper onderscheidt communicatie in ‘inhoud’ en ‘betrekking’. Deze aspecten dienen elkaar te ondersteunen. De hoorder zal op zoek gaan naar de echtheid bij het overdragen van overtuigingen. De boodschap landt pas als er een relatie bestaat, een betrekking. Als we de termen van Watzlawick vertalen naar theologische noties, komen we uit bij ‘fides quae’, de kenniskant van het geloof en ‘fides qua’, het actief persoonlijk geloven. Het laatste komt voort uit de persoonlijke relatie met God. De geworteldheid in Christus mag ervaren worden.
Palmboom
In de Bijbel wordt een oprecht christen vergeleken met een palmboom. De metafoor laat de eigenschappen zien van de palmboom (zoals deze is genoemd in de Bijbel: Psalm 92, 95, Jeremia 17). De eerste eigenschap zegt iets over de hoogte van de palmboom die overeenkomt met de diepte van het wortelgestel. Daarmee vergelijk ik ‘imago’ van een christen met haar/zijn ‘identiteit’. Imago is hoe je overkomt bij de ander, identiteit staat voor wat je werkelijk bent als christen. Het gaat om het EGO vandaag aan de dag bij mensen. Dat geldt hier ook, EGO gericht op de persoon zelf betekent: ‘Edging God out’: God uitbannen. Gerichtheid op jezelf laat God niet toe met Zijn Geest in je te laten werken en Zijn beeld in het hart te drukken. Maar EGO betekent ook ‘Exalting God only’: God alleen de eer geven. Daarmee kom je als christen verder in de groei en kennis van Christus. De tweede eigenschap van een palmboom is dat hij fris kan blijven zonder regen. In noodsituaties mag geput worden uit de voorraad die is opgeslagen. De derde dat hij een zachte binnenkant heeft en een harde bast. Hij kan dus heen en weer zwiepen zonder dat hij breekt. De vierde dat hij naar het licht groeit. Jezus zegt immers Zelf dat Hij het Licht is. De vijfde eigenschap is dat een palmboom in de ouderdom nog vrucht draagt, vruchten worden kwalitatief beter. Ze zullen vet en groen zijn om te verkondigen dat de Here waarachtig is.
Koninkrijkzoekers
Als we bovenstaande voorwaarden als stappen in de groei ervaren, geeft dat geestelijke groei in het christen-zijn van Koninkrijkzoekers. Jezus zei het Zelf zo: “Wie niet wordt als een kind…” (Lucas 18:17). Kinderen zijn echt, communiceren op betrekkingsaspect, zijn spiritueel gericht, enz… Zo kunnen we de eigenschappen bij een kind zien. Of zoals een gedicht verwoordt: “No written words, no speaken plea, can teach young hearts, what they can be, not all the books, ons all the shelves, but what the christians, are themselves” (geen geschreven woorden, geen gesproken betogen kan jonge harten onderwijzen, niet al de boeken op de planken, maar wat de christenen zelf zijn: echtheid!). Immers: wat je zegt ben je zelf.
Over dit onderwerp wordt er een vervolg als drieluik aangeboden in het nieuwe seizoen van de vormingscursus door drie docenten van de CHE over de plaats van de jeugd in de Christelijke Gereformeerde Kerk van nu. Van harte aanbevolen!
Ede
J.J. Bakker
Drs. J.J. (Hans) Bakker is onderwijspedagoog aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE, afdeling Educatie/Pabo).