Aan de monding van de rivier de Meles, die uitstroomt in de Golf van Izmir, ligt nu de gelijknamige stad Izmir. Deze havenstad aan de oostkust van Turkije behoort tot een van de oudst bewoonbare plaatsen van Anatolië.
De komst van de eerste Griekse kolonisten in de 10e eeuw v. Chr. brengt op lokaal niveau grote veranderingen teweeg. De autochtone bevolking wordt al spoedig door de Grieken gedomineerd, die op deze plaats een stadsstaat vestigen. De keus voor deze plaats is ingegeven door de gunstige natuurlijke omstandigheden. Al spoedig verrijst een massieve muur, die een gebied van 3000 m2 omringt. Smyrna telt rond de 7e eeuw v. Chr. ruim 500 woningen en is ingedeeld volgens een strak stratenplan. Dit wijst op een goed georganiseerd stadsbestuur en een zelfbewuste stadsbevolking. Rond 600 v. Chr. delft de stad in de strijd tegen het Lydische koninkrijk het onderspit en wordt totaal verwoest. De overgebleven bevolking wordt naar naburige dorpen gedeporteerd. Hoewel het drie eeuwen duurt voordat de stad wordt herbouwd, noemen de nakomelingen van de verdreven inwoners zich al die tijd “Smyrneaes” en bewaren zo hun eigen identiteit. De herrijzenis van de nieuwe stad in de 3e eeuw v. Chr. wordt in de literatuur uit die tijd als een wederopstanding van Smyrna uit de doden beschreven. (Zinspeelt Openb 2,8 op dit verleden?)
Smyrna in de Hellenistische tijd
Op bevel van Lysimachus wordt rond 300 v. Chr. met de herbouw van de stad gestart. Deze herbouw past binnen een groots plan van deze koning, namelijk de reorganisatie van het Westen van Klein-Azië door de (her)bouw van steden. Smyrna groeit snel en wint op economisch terrein al spoedig veel invloed. In de woelige tijd na het uiteenvallen van het grote rijk van Alexander de Grote weet de stad onder wisselende overheersers middels een uitgekiend politiek beleid uiteindelijk een zelfstandige positie te verwerven. Dit biedt Smyrna de ruimte om als eerste stad in Klein-Azië een verbond met de opkomende macht van Rome aan te gaan. Onder de Romeinen behoudt de stad zijn zelfstandigheid met de daaraan verbonden belastingvoordelen. Ook krijgt de stad ruimte om zijn economische en bestuurlijke invloed in Klein-Azië verder uit te bouwen. Een van de resultaten is het vormen van een bestuur over de Romeinse provincie Azië samen met een delegatie uit Efeze, Pergamum en Sardis. Deze bijzondere positie loopt zware averij op, wanneer het stadsbestuur van Smyrna tijdens de eerste opstand tegen de Romeinen de zijde van Mithridates VI kiest. Wanneer de Romeinen deze opstand weten neer te slaan, verliest Smyrna zijn unieke positie. Toch blijft er tussen Smyrna en Rome een bijzondere band. De stad is een van de aanjagers van de goddelijke verering van de Romeinse keizers. Dit nieuwe fenomeen, dat nooit op Italiaanse bodem kon ontstaan, wordt in Pergamum geboren en mede door Smyrna sterk gestimuleerd.
Smyrna als stadsstaat
Het bestuurlijk apparaat in Smyrna heeft altijd zijn Grieks karakter weten te behouden. Soortgelijke vormen van regeren komen ook in andere Griekse steden in Klein-Azië voor, bijvoorbeeld Efeze. Het stadsbestuur bestaat uit vertegenwoordigers uit rijke families. Uit dit stadsbestuur wordt een comité gevormd, die het stadsbestuur aanstuurt. Op de schouders van de comitéleden rust de verantwoordelijkheid om toezicht te houden op de stadsbestuurders. De belangrijkste leden van deze stadsraad zijn de strategoi (geen militairen, maar belangrijke ambtenaren), de grammateus (de stadsschrijver, vgl. Hand 19,35), de demos (een soort volksraad), de schatbewaarder, de marktopzichter en de politiechef. Naast het stadsbestuur fungeert ook een raad van oudsten, die geen daadwerkelijke macht uitoefent. Wel ratificeren zij alle besluiten, die de lokale situatie betreffen.
Smyrna: stad van tegenstellingen
In de Laat Antieke Oudheid wordt Smyrna op twee manieren getypeerd. Allereerst staat de stad Smyrna voor lijden. In de literatuur en mythen over Smyrna wordt haar naam geassocieerd met de plant mirre, het symbool van tranen en verdriet. Aan de stad Smyrna zijn veel legenden en mythen verbonden die bij alle verschillen nagenoeg allemaal het gemeenschappelijke thema van ‘het lijden’ delen. Het tweede kenmerk van Smyrna is haar schoonheid. Naar het oordeel van de verschillende buitenlandse auteurs is Smyrna de mooiste stad van Klein-Azië. Niet alleen buitenstaanders, blijkbaar is ook het stadsbestuur zelf van de schoonheid van zijn stad overtuigd. Zo dragen gevonden munten uit die tijd een opschrift waarop de schoonheid van de stad vermeld wordt. Lijden en schoonheid, de twee kenmerken van Smyrna.
Smyrna en de kroon
Een vast bestanddeel van de schoonheid van Smyrna is het motief van de kroon. Smyrna is namelijk een beroemde sportstad, waar grote sportevenementen werden gehouden. Deze wedstrijden zijn in heel Klein-Azië beroemd. Overwinnaars worden tijdens een huldigingceremonie gekroond. Ook de priesters in de tempel van de keizer te Smyrna dragen allemaal een kroon. Als een van de belangrijkste steden in Klein-Azië draagt Smyrna de verantwoordelijkheid voor de religie in deze provincie. De stad is officieel aangewezen tot hoedster van de tempels in de gehele provincie. Vanaf de eerste eeuw v. Chr. neemt in toenemende mate de keizercultus een steeds grotere plaats in de stad Smyrna in.
Strijd en overwinning, dood en leven, sterven en wederopstanding, het zijn voor Smyrna bekende tegenstellingen. Het verwondert daarom dan ook niet dat Christus’ kleine brief aan Smyrna een vijftal tegenstellingen telt en eindigt met de belofte: ‘Zijt getrouw tot de dood en Ik zal u geven de kroon des levens.’
Urk
C.P. de Boer