Op een strategische positie in het Aziatisch deel van Turkije lag de stad Filadelfia. Vandaag de dag ligt op ongeveer de dezelfde plek de stad Alasehir. Gelegen aan de rivier Cogamis (Alaşehir Çayi) lag Filadelfia op een kruispunt van wegen, onder andere aan de weg van Sardis naar Laodicea en die van Efeze naar Antiochië.
Filadelfia dankt haar naam aan de loyaliteit van Attalus II (159-138 v. Chr.) ten opzichte van zijn broer Eumenes II (197-159 v. Chr.). Als dank voor zijn loyaliteit ontvangt hij namelijk van zijn broer de erenaam Filadelphus. Naar alle waarschijnlijkheid bestaat de stad in deze periode reeds geruime tijd. In elk geval dankt het haar naam aan deze bijnaam van Eumenes II. De relatie tussen deze twee broers wordt wel beproefd. Zo gebeurt het een keer tijdens de afwezigheid van Eumenes dat in Pergamum een vals gerucht verspreid wordt. Eumenes zou in Griekenland vermoord zijn. Attalus gelooft dit en aanvaardt daarop het koningschap in de waan dat zijn broer niet meer leeft. Dit blijkt echter niet waar te zijn. Tijdens zijn terugreis vergeeft Eumenes zijn broer deze (onbedoelde) misstap, die vervolgens zonder enige vorm van protest of afgunst opnieuw de tweede plaats in het koninkrijk inneemt. Ook vertegenwoordigt en behartigt Attalus op een aantal cruciale momenten zijn broer te Rome en haalt daar voor hem de hete kastanjes uit het vuur. De broederband tussen deze twee wordt een spreekwoordelijk gezegde. Deze uitdrukking klinkt door in de spelen die in de 3e v. Chr. onder de naam “Filadelfia” in Filadelfia gehouden worden. Ook verschijnt dit motief in verschillende afbeeldingen op munten die in Filadelfia en omgeving in omloop zijn.
Filadelfia en de wijn
De citadel van Filadelfia is op een strategische plaats gebouwd, die een uitstekend uitzicht op de omgeving biedt. De omgeving van de stad is zeer vruchtbaar, met als gevolg dat Filadelfia door akkerbouw omringd wordt. Aan de noordkant van de stad bevindt zich een vulkanisch gebied dat zich voor wijnbouw uitstekend leent. Mede door de wijnbouw wordt Filadelfia beroemd. Deze wijn wordt naar alle windstreken geëxporteerd, maar daaraan komt in 92 n. Chr. abrupt een einde. Om de concurrentiepositie van de Italiaanse wijnbouw veilig te stellen beveelt keizer Domitianus om de helft van de wijngaarden in Filadelfia te verwoesten en hij verbiedt deze te vernieuwen. Dit edict komt hard aan en bezorgt Rome geen vrienden in Filadelfia. Het raakt ook de stadsreligie van Filadelfia, de verering van de Griekse god Dyonisius of Bacchus, de god van wijn, feest en drank.
Filadelfia en de grote aardbeving
Voor dit besluit was de relatie tussen Rome en Filadelfia van geheel andere aard. Wanneer in 17 n. Chr. een allesverwoestende aardbeving naast bijvoorbeeld Sardis ook Filadelfia treft, wordt de stad bijna compleet verwoest. Door het grote aantal naschokken durven de mensen voor een lange tijd niet meer (de restanten van) hun woningen te betrekken. Met als gevolg dat de mensen jarenlang buiten de stad bivakkeren uit angst voor het instortingsgevaar van muren, vestingwallen en ruïnes. Op deze situatie zinspeelt Christus in zijn brief aan de gemeente aldaar, wanneer Hij ondermeer belooft ‘dat niemand uit de tempel van God meer zal weggaan (Openb 3,12)’. Verschillende naburige plaatsen komen deze ramp niet meer te boven. Filadelfia wordt samen met een paar andere steden voor een periode van vijf jaar van het afdragen van belastingen aan Rome door de keizer vrijgesteld. Dit besluit stelt de stad financieel in staat om de herbouw te hervatten. Als dank voor deze steun kiest de stadsbevolking voor een nieuwe naam van de herbouwde stad, waarin de dank jegens Rome en de keizer doorklinkt. Ook wordt de naam van verschillende keizers op opgegraven inscripties aangetroffen. In Christus’ brief aan Filadelfia wordt op deze gebeurtenissen uit het recente verleden duidelijk gezinspeeld (vgl. Openb 3,12).
Ignatius van Antiochië
Christus’ opmerking over ‘de synagoge van de satan en hen die zeggen dat zij Joden zijn, maar zij zijn het niet’, veronderstelt de aanwezigheid van een Joodse gemeenschap in Filadelfia. Helaas is dit tot op de dag van vandaag niet door opgravingen bevestigd. Naar alle waarschijnlijkheid is het Joodse leven kort na de grote aardbeving in 19 n. Chr. niet direct herbouwd. In elk geval heeft deze krachtige aardschok alle sporen van Joods leven uit de tijd daarvoor grondig uitgewist. Toch staat deze opmerking in Openbaringen niet op zichzelf. Enkele decennia later namelijk schrijft Ignatius van Antiochië een brief aan Filadelfia. Hij is gevangengenomen en wordt naar Rome vervoerd om daar als martelaar te sterven. Onderweg ziet hij kans om verschillende gemeenten die hij passeert aan te schrijven. Zo ook de gemeente te Filadelfia. In zijn brief gaat hij uitvoerig in op een scheuring in de gemeente te Filadelfia. Een groep in de gemeente wil zich niet langer meer stellen onder het gezag van de bisschop, de presbyters en diakenen. Met felle woorden keert Ignatius zich tegen hen. Tevens gaat hij in op een ander gevaar dat de gemeente bedreigt, namelijk van de kant van Joden. Deze spanningen en problemen in Filadelfia vormen een opmaat naar het schisma in de 2e eeuw, dat de kerken in de regio op zijn grondvesten doet schudden.
Montanisme
Na verloop van tijd wordt Filadelfia een centrum van christelijke profetie. We bevinden ons dan in de 2e eeuw n. Chr. Op dat moment is de profetes Ammia een vooraanstaand lid in de gemeente te Filadelfia. Haar optreden roept in de gemeente en daarbuiten echter grote spanningen op die uiteindelijk uitlopen op een clash met andere profeten. Het komt tot een scheuring die de kerken tot op het bot toe verdeelt. De beweging rond Ammia kenmerkt zich door een grote nadruk op openbaringen die de profetes ontvangt. Deze openbaringen verwoorden allemaal een sterke verwachting van Jezus’ spoedige wederkomst. De beweging wordt onder de naam Montanisme bekend (afgeleid van de naam van Montanus, een van de belangrijkste leidslieden). Het vormt in de 2e en het begin van de 3e eeuw een van de grootste gevaren van de katholiciteit van de kerk.
Urk
C.P. de Boer