In de kerkdienst gaat de dominee voor, hij geeft catechisatie - misschien niet aan alle groepen - en de predikant bezoekt mensen, thuis en in het ziekenhuis. Deze onderdelen van het werk van een dominee zijn aardig goed bekend bij de mensen. Van tijd tot tijd wordt daar ook wel over gesproken. Maar hoe zit dat met zijn werk, zijn taak binnen de kerkenraad? Dat werk vindt vaak achter gesloten deuren plaats en is minder bekend. Hoe belangrijk voor de gemeente en voor de kerkenraad zelf is dat stukje van zijn werk? Daarover gaat dit artikel.
Het is nog niet zo lang geleden dat in alle kerken de predikant de voorzitter was van de kerkenraad. In sommige plaatsen was er zelfs voor hem een aparte voorzittersstoel. Hij was het die de leiding had bij alle vergaderingen van de kerkenraad. Zo schreef de kerkorde het ook voor. Nu is dat niet meer het geval. Artikel 37 van de kerkorde is aangepast en zegt nu alleen nog maar dat 'bij voorkeur' de dienaar des Woord voorzitter zal zijn.
Maar juist deze regel uit de kerkorde geeft een belangrijke aanwijzing wat de taak en de plaats is van de predikant binnen de kerkenraad. Hij is voorzitter, niet om de baas te zijn, maar om vanuit het Woord van God leiding te geven. De kerk, de gemeente van Christus, en daarom ook de kerkenraad is nu eenmaal een heel bijzonder verschijnsel in onze samenleving. Het is de plek waar Christus zijn werk wil doen. En Christus wil daar zijn, waar zijn Woord, waar de Bijbel open gaat. Niet alleen op de preekstoel is dat de opdracht van de dominee, dat is ook zijn voornaamste taak bij de kerkenraadsvergaderingen. Vanuit de Bijbel mag hij leiding geven, de goede kant uitdenken.
Wisselende positie
Waarom kiezen veel kerken ervoor dat niet meer de dominee automatisch voorzitter is van alle vergaderingen van de kerkenraad? Waarom is de kerkorde op dit punt aangepast?
Je zou kunnen opmerken dat vroeger in veel gevallen de predikant vaak de enige was die het meest geschoold was. Daarom werd aan hem de leiding toevertrouwd. Inmiddels is dat lang niet meer (overal) het geval. In menige gemeente zijn broeders beschikbaar die uitstekend leiding kunnen geven.
Toch is het iets anders wat hier de doorslag geeft. En dat is de positie van de predikant. Die positie is niet altijd even duidelijk, en ook niet steeds hetzelfde. Die kan zomaar wisselen. In één en dezelfde vergadering kan de predikant in drie verschillende posities tot zijn kerkenraad komen te staan. Gaat het aan het begin van de vergadering over zijn werk in de gemeente, dan is de predikant degene die een werkovereenkomst is aangegaan (de beroepsbrief) met zijn kerkenraad. Is het dan niet vreemd dat hij op dat moment voorzitter is? Hij moet leiding geven terwijl het over zijn eigen werk gaat? Daarna komt een onderwerp aan de orde waarbij de medebroeders maar wat graag advies aanhoren uit de mond van hun predikant die hen vertelt hoe zij vanuit de kerkorde te werk moeten gaan. Nu is het bijna andersom: de predikant zet hen aan het werk. Nog weer later tijdens de vergadering nemen de broeders samen met de predikant kennis van een triest voorval in de gemeente. Op dat moment is hij één van hen. Hij is hun gelijke in de zorgen en het verdriet. Hij is samen met hen medegelovige die ook zijn steun bij de Here zoekt.
Daarom is er veel voor te zeggen dat vooral wanneer de positie en het werk van de predikant in het geding is niet de predikant als voorzitter fungeert.
Dienaar van het Woord
De positie, de relatie van de predikant kan wisselen. Dat hebben we gezien. Het is belangrijk daar rekening mee te houden. Laten we nu eens kijken wat de taak, de opdracht is van de dominee binnen de kerkenraad(svergaderingen). Het artikel uit de kerkorde dat boven werd genoemd zet ons op het goede spoor. Ook binnen de kerkenraad is het de taak van de dominee om dienaar van het Woord te zijn. Hij is de ouderling, de opziener die daar voor is vrijgesteld. In de kerk moeten wij alles van het Woord hebben. Eén persoon in ieder geval is vrijgesteld om de gemeente vanuit dat Woord de weg te wijzen.
Het woord ’vorming’ mag hier genoemd worden. Juist omdat er vandaag enorm veel op ons afkomt van buiten de kerk, vanuit de maatschappij, maar ook van binnen de kerk, allerlei wensen, gedachten en idealen, is het belangrijk om 'te midden van allerlei wind van leer te onderscheiden waar het op aankomt'. De predikant heeft de prachtige, onmisbare taak ertoe bij te dragen dat de gemeente de vorm, het model van Gods kerk behoudt en niet wordt omgevormd tot een club van godsdienstige mensen. Laat dat de taak van de predikant zijn.
Gemeenteopbouw
In veel gemeenten wordt er ook beleid geformuleerd. Dat kan goed en nodig zijn. Laat de predikant daarbij vooral aangeven hoe er op dat punt vanuit de Bijbel gedacht en gehandeld moet worden. Daar is hij voor geroepen, de aangewezen persoon.
In sommige gevallen kan het ook zegenrijk werken als de predikant tijdens de vergadering wanneer een specifiek punt aan de orde komt eerst samen met de broeders de tijd neemt om duidelijk te maken hoe wij bij dit specifieke onderwerp vanuit de Bijbel mogen denken en te werk gaan. Hier snijdt eerst het Woord hout. Ook dat, of juist dat is gemeenteopbouw. Het is zeker goed om gericht na te denken over gemeenteopbouw. Daarbij ontkom je helaas niet altijd aan het gevaar dat het toch wat steriel, wat theoretisch blijft. Praktisch toepasbaar en stimulerend voor alle aanwezigen is déze vorm van gemeenteopbouw. Grijp een specifiek punt aan om vanuit de Bijbel leiding te geven. Uiteraard moet je daarbij niet willen manipuleren, niet met deze vooropmerkingen de vergadering naar jouw hand willen zetten. Je moet echt willen dienen vanuit het Woord. Maar wanneer dit lukt omdat de predikant zich op de agenda vanuit de Bijbel heeft voorbereid, dan grijpen de praktijk van de gemeente en het Woord op een prachtige manier in elkaar.
Hoe nu echt?
Voordat ik aan dit artikel begon, lagen een aantal praktische vragen van de redactie op mijn bureau. Als de predikant ook binnen de kerkenraad dienaar van het Woord is, als hij dat kan en mag zijn, dan is daarmee op veel praktische punten de weg al gewezen. Dan mag hij een verbindende schakel zijn. Dan wordt er niet op een verkeerde manier naar de persoon van de predikant gekeken, maar wel verwachtingsvol naar zijn taak. Dan staat hij met het Woord in zijn hand onafhankelijk, met gezag, misschien ook wel een beetje boven de partijen. Tegelijk staat hij er als mens ook midden in. Maar hij dient met het Woord. Graag zal hij verslag doen aan de raad van zijn werkzaamheden en is hij bereid tot een gesprek over dit werk.
Gebed
Het was misschien niet het meest geliefde, het meest populaire onderdeel waar het in dit artikel over ging. Over het belang hoef ik niet nog meer te zeggen. Wel leg ik de vraag op het hart om dit aspect in de kerk ook steeds weer een plaats in ons gebed te geven. 'Here, maak ons door Uw Woord en Geest Uw wegen bekend.'
Leeuwarden
C. A. den Hertog