Bestaat het gedrag van een christen uit het volgen van geboden en voorschriften? Of doet een christen spontaan wat juist is vanuit zijn verbondenheid met Christus? Tom Wright wijst een andere weg: christelijk leven begint met karaktervorming. Een impressie van een bijzonder leerzaam en bemoedigend boek.
Een christen heeft een rijk uitzicht. Hij ziet uit naar zijn opstanding met een verheerlijkt lichaam in Gods nieuwe schepping. Deze opstanding stempelt zijn leven in het hier en nu, de keuzes die hij maakt en wat zijn taak is. Hij gedraagt zich dan ook in veel opzichten anders dan anderen.
Koninklijk priesterschap
Dit rijke uitzicht van een opstanding in heerlijkheid sluit aan bij het begin van de mensheid. Dat begin was groots: God heeft de mens geschapen naar zijn beeld. De bedoeling was dat deze Hem zou weerspiegelen. Maar de zondeval heeft een streep daardoorheen gezet. Gelukkig heeft God herstel gegeven in Christus Jezus. Daardoor zal eens volstrekt duidelijk worden wat de oorspronkelijke bedoeling was. En meer dan dat. Het einde zal nog grootser zijn dan het begin.
Dat houdt het volgende in. Zij die in de nieuwe schepping, wonen zullen regeren als koningen (vgl. Rom. 5, 17). Die heerschappij zullen zij samen met Christus uitoefenen (vgl. Op. 22, 5). Deze toekomstige taak stempelt hun huidige leven. Dat leven zal bepaald moeten worden door wat komt.
Maar er is meer. Zij die deel uitmaken van de nieuwe schepping, doen meer dan regeren. Zij zullen samen met heel de schepping God loven en prijzen. Ze mogen de lof op de Schepper namens heel de schepping vertolken. Dat is hun eredienst in de wereld die komt. Ook deze toekomstige priesterlijke taak stempelt nu al het leven van een christen.
Zijn status kan worden samengevat in één uitdrukking: koninklijk priesterschap. Die benaming geeft de inhoud van echt mens-zijn aan: koning- en priester-zijn in afhankelijkheid van God en tot eer van God. Dat is mens-zijn zoals God dat van oorsprong af heeft bedoeld. Die werkelijkheid is nu op aarde nog niet zichtbaar. Maar dan wel. Wat eens in heerlijkheid zichtbaar zal zijn, stempelt het leven van een christen op aarde vandaag.
Voorbereiding
Gezien zijn bestemming is het doen en laten van een christen een voorbereiding op zijn leven later in heerlijkheid. De gewoonten en gebruiken die bij die nieuwe wereld horen, moeten in de huidige aardse werkelijkheid worden gevormd.
Dat is wat God nu trouwens ook al geeft: de toekomst is heden geworden in Christus Jezus. Het heden van de toekomst! De nieuwe schepping is in Hem al begonnen! Het toekomstige koninklijke priesterschap heeft door Gods genade een beginpunt in het leven van een christen.
Dat beginpunt ligt in het karakter. Dat is wat Tom Wright onderstreept. Een christen is niet allereerst iemand die bepaalde regels voor zijn gedrag volgt. Dat hoort er natuurlijk wel bij, maar dat is niet het beslissende en allerbelangrijkste. Beslissend is wie hij in Christus is geworden en hoe zijn karakter is.
Een christen is evenmin iemand die spontaan maar doet wat in hem opkomt. Het is de vraag wat dan precies in je opkomt en of dat wel naar de wil van God is.
Het eerste en allerbelangrijkste is een vernieuwd karakter dat zich gevormd heeft in overeenstemming met het toekomstige koninklijke priesterschap dat al gegeven is in Christus Jezus en gegeven wordt door zijn Geest.
Het belang van een aldus gevormd karakter heeft Jezus onder meer onderstreept in zijn gesprek met de rijke jonge man. Deze verklaarde dat hij zich aan alle geboden had gehouden. Maar Jezus wijst hem erop dat er is meer is dan gehoorzaamheid aan geboden. Beslissend is wie je ten diepste bent en hoe je karakter is. Niet alleen Jezus, ook de apostelen hebben over karaktervorming en -verandering gesproken.
Tweede natuur
Goed leven is in belangrijke mate een kwestie van karakter. Het maken van goede keuzes moet een tweede natuur worden. Je hoeft dan niet steeds na te denken welke regels je ook al weer zou moeten volgen. Het gaat als het ware vanzelf.
Deze vorming van een tweede natuur is een geschenk van God op grond van het werk van Christus. De toepassing daarvan is een werk van de Heilige Geest. Daarom zeggen we dat het toekomstige koninklijke priesterschap al gegeven is in Christus en gegeven wordt door de Heilige Geest. De Geest zet het werk van Christus voort. Hij werkt aan de vorming van het karakter van de gelovige. Dat wordt dan ook steeds meer zichtbaar. Daarom ook kan Paulus spreken over de vrucht van de Geest: liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Door dit werk van de Geest gaat iemand die echt door het geloof aan Christus verbonden is, in zijn doen en laten meer en meer op Christus lijken. Het zal in zijn levenspraktijk blijken dat hij diens volgeling is.
Ook al is dit nieuw gevormde karakter honderd procent genade, tegelijkertijd ben je zelf daarvoor ook voor honderd procent verantwoordelijk. De goddelijke soevereiniteit schakelt de menselijke verantwoordelijkheid niet uit. De gave van God is altijd verbonden met een opgave. Je moet je tot het uiterste inspannen het vernieuwde karakter eigen te maken. Hoe dan? Het begint ermee dat je het doel voor ogen houdt: de beloofde toekomst. Vervolgens: nadenken over de stappen die nodig zijn om het doel te verwerkelijken. Daarna is oefening en training nodig. Goede, wijze en moedige eigenschappen zullen een tweede natuur moeten worden.
Dat vraagt veel van wie serieus Christus volgt. Het is een strijd! Niet voor niets spreken de apostelen over een geloofsstrijd en gebruiken zij beelden uit de sportwereld. Voor oefening en training is zelfdiscipline een vereiste.
Daarbij mag gehoorzaamheid niet worden vergeten. Je zult moeten letten op de geboden en richtlijnen die God in zijn Woord heeft gegeven.
Maar ook die gehoorzaamheid mag je ontvangen. De Geest schenkt haar. Hij maakt dat je met heel je hart Jezus volgt. Daarbij zul je steeds mogen en moeten zien naar zijn voorbeeld. Zo zal je karakter worden gevormd in dienst van het koninklijk priesterschap.
Die karaktervorming gaat dus niet vanzelf. Het is een enorme opgave. Vooral het begin daarvan is moeilijk. Dat weet ieder die aan iets nieuws begint. Dan moet eerst het een en ander worden afgeleerd. Maar langzamerhand worden, zo God het geeft, sterke eigenschappen gevormd en verder ontwikkeld.
Bemoedigend
Die goede eigenschappen worden ook wel 'deugden' genoemd. Deugden zijn de sterke kanten van het karakter. Een aantal van die karaktereigenschappen is al genoemd: de negenvoudige vrucht van de Geest. Verder kunnen we denken aan moed, beoordelingsvermogen en vastberadenheid, ook aan nederigheid, offerbereidheid en dienstbaarheid.
Dat gevormde karakter blijkt juist in nood- en crisissituaties. Bijvoorbeeld als zich een ernstige ziekte openbaart of wanneer er onenigheid is binnen de familie of de kerk. Dan komt naar voren wat zich jarenlang langzamerhand in de luwte heeft ontwikkeld. Wat een genade wanneer op dat moment de goede eigenschappen tot openbaring komen!
Maar wanneer deugden zich openbaren, geeft dat een christen geen reden tot zelfverheffing. Ook al is voor de vorming van deugden veel inspanning nodig, toch zijn ze geen vrucht van prestatie. Wat hebben wij dat we niet ontvangen hebben? Deugden geven reden tot diepe dankbaarheid.
Terecht vraagt Tom Wright aandacht voor karaktervorming en –ontwikkeling. Hij sluit daarmee aan bij een benadering die de laatste tientallen jaren opnieuw sterk naar voren is gekomen. Dat is een benadering die in meer of mindere mate afstand neemt van gehoorzaamheid aan geboden, regels en voorschriften. Wright weet de juiste balans te bewaren. Hij blijft ondanks zijn benadrukking van karakter en deugden vasthouden aan gehoorzaamheid aan goddelijke geboden en voorschriften. Hij vermijdt een eenzijdige benadering van moraal. Dat maakt dit boek waardevol.
Verder: het is heel goed leesbaar. Wright, hoogleraar Nieuwe Testament aan de universiteit van St. Andrews in Schotland, heeft een vlotte schrijfstijl. Hij illustreert zijn betoog met aansprekende voorbeelden. Wie een goed boek zoekt over het fundament van christelijke levensstijl volgens het Nieuwe Testament, kan hier uitstekend terecht. Nogmaals: bijzonder leerzaam, en ook bemoedigend. Het bemoedigt omdat de beloften van God in Christus centraal staan. Van harte aanbevolen.
Feanwâlden
D. J. Steensma
Naar aanleiding van: Tom Wright, Goed leven. Over christelijke karaktervorming. Oorspronkelijke titel: After You Believe – Why Christian Character Matters (2010). Vertaald door Martin Strengholt. Uitgeverij Van Wijnen, Franeker 2012, 336 blz., ISBN 978 90 5194 413 6, prijs € 24,95.