Tijdens de achtste zitting van de generale synode kwamen de grote verscheidenheid aan onderwerpen aan de orde; relatie met de kerken in binnen- en buitenland, een rapport over de relatie tussen kerk en overheid, en de presentatie van een boek.
Namens de Free Reformed Churches of North America sprak ds. E. Moerdijk de vergadering van de generale synode toe. Hij wees op de hechte band met onze kerken. Zijn kerken vormen de jongere zus, wij in Nederland de oudere.
Ds. Moerdijk bond de vergadering op het hart dat zij moest vasthouden aan wat God haar heeft gegeven. De oudere zus moet een voorbeeld zijn voor de jongere! Hij waarschuwde niet mee te gaan met nieuwere vormen van uitleg van de Heilige Schrift, die bepaald worden door de hedendaagse cultuur. Verder wees hij op de opdracht het evangelie te verkondigen: geen trotse isolatie, wel een missionaire standvastigheid.
Ds. H. Coetzee sprak de vergadering toe namens die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Banden met deze kerken gaan terug tot in de negentiende eeuw. Ds. Coetzee vertelde echter dat de secularisatie aan Zuid-Afrika niet voorbijgaat. Langzaam loopt het ledental van de kerken daar terug. Maar Zuid-Afrikaanse kerken willen dat niet met lede ogen aanzien. Ze zijn bezig met het ontwikkelen van een zogenaamde 'omkeerstrategie'. Ze hopen dat het proces van terugloop daardoor zal worden omgebogen. Toch mocht de synode ook horen dat het werk van God ook in dat deel van de wereld doorgaat.
Een derde spreker deze morgen was ds. J. Grier. Hij sprak namens de Evangelical
Presbyterian Church of Ireland. Ook in Ierland mag worden getuigd van het goede dat de Here geeft.
Correspondentie
De synode besloot met betrekking tot de buitenlandse kerken onder meer het voorstel om volledige correspondentie aan te bieden aan de Evangelical Presbyterian Church in England and Wales. De directe relatie met de Christian Reformed Churches of Australia en de Reformed Churches of New Zealand wordt afgebouwd. In de komende periode wordt bekeken of hetzelfde proces moet worden ingezet ten aanzien van de Orthodox Presbyterian Church in de Verenigde Staten. Er werd een voorstel aangenomen om een relatie aan te gaan met de Heritage Reformed Churches in de Verenigde Staten.
Als kerken zullen we de komende jaren de contacten met een beperkt aantal zusterkerken in andere continenten vasthouden. Dat zal mede gebeuren via de International Conference of Reformed Churches (ICRC). Bovendien zullen de deputaten die de contacten met buitenlandse kerken onderhouden, verder werken aan de opbouw van een netwerk van Europese gereformeerde kerken via de European Conference of Reformed Churches (ECRC).
Al deze contacten met buitenlandse kerken hebben waarde. De waarde van deze contacten kan bijvoorbeeld liggen in het onderhouden van banden die al heel lang bestaan. De waarde kan ook liggen in een gezamenlijke missionaire activiteit, in theologische toerusting of in het ondersteunen van een kleine kerk. Zo mag de belijdenis van de katholiciteit van de kerk worden beleefd: Ik geloof een heilige katholieke kerk! Christus brengt zijn kerk over heel de wereld bijeen! De kerk is katholiek, dat is algemeen.
Eenheid
In Amersfoort is de Kruispuntgemeente ontstaan. Dat is een samenwerkingsgemeenten van een christelijk-gereformeerde kerk, een Nederlands-gereformeerde kerk en een kerk van gereformeerd belijden binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Dat is een unieke situatie.
De komende tijd zullen deputaten eenheid van gereformeerde belijders onderzoeken of situaties van missionair belang ook in het algemeen reden zouden kunnen zijn een samenwerkingsgemeente te vormen met een plaatselijke Nederlands-gereformeerde kerk. Het vormen van een samenwerkingsgemeente met een Nederlands Gereformeerde Kerk was vóór 1998 wel mogelijk, maar na die tijd niet meer. Het zal in de komende tijd worden onderzocht in welke situatie van missionair belang er toch een samenwerkingsgemeente kan worden gevormd in die situatie.
Aftrekbaarheid giften
In het gesprek naar aanleiding van een rapport over de relatie tussen kerk en overheid kwam de aftrekbaarheid van giften breed aan de orde. Wie een gift geeft aan de kerk, mag deze opvoeren als aftrekpost bij het invullen van de belastingaangifte. Maar wil deze gift aftrekbaar zijn, dan moet de kerk vallen onder de ANBI-regeling. ANBI staat voor: Algemeen nut beogende instellingen.
Onze kerken vallen onder deze regeling. Alle giften voor de kerk gedaan zijn daarom aftrekbaar. Maar de deskundigen die namens onze kerken het contact met de overheid onderhouden geven aan dat deze regeling niet voor altijd vaststaat. De druk op de giftenaftrek voor ANBI-instellingen neemt toe. Dat geldt voor instellingen in het algemeen, en kerken in het bijzonder.
Dat hangt samen met de economische problemen in onze samenleving. Het afschaffen van de giftenaftrek zou een bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van de begrotingstekorten van het Rijk, zo is de gedachte. Daarnaast zien we nog een andere beweging. In de samenleving neemt het draagvlak voor een giftenaftrek ten behoeve van de kerken af. Waarom zou een gift aan de kerk aftrekbaar zijn en een gift aan een voetbalvereniging niet? Dat is iets wat een niet-kerkelijk iemand moeilijk kan vatten.
De overheid stelt de eis dat duidelijk moet zijn dat de kerk het algemene nut beoogt. Maar ook dat is in onze tijd niet meer vanzelfsprekend. In welke zin zou de kerk het algemene nut bevorderen? En wat als ze ook nog in de ogen van de samenleving controversiële standpunten inneemt?
Geefwet
Er bestaan plannen voor een zogenaamde Geefwet. Als deze wet doorgaat, gaan nieuwe regels gelden voor ANBI-instellingen. Ze zullen aan strengere eisen moeten voldoen. Dat geldt dan ook voor kerken. Sommige politieke partijen willen dat een ANBI-instelling haar financiële gegevens bekendmaakt. Dan zou ook een kerkelijke gemeente financiële gegevens en beleidsmatige zaken op internet moeten zetten. Een wetsontwerp daartoe wordt momenteel uitgewerkt. Mogelijk zal die wet al in 2015 ingaan.
Waarom de politiek dat wil? Je hoort nogal eens over zakkenvullerij bij goede-doelen-instellingen. Het goede doel is dan 'het vullen van de zakken van de directeur'. Zou de samenleving dat ook niet de kerk kunnen verwijten? 'U geeft veel geld, maar dat gaat naar één persoon toe, tenminste voor een groot deel.' Wij kunnen dat dan wel uitleggen: deze man, de dominee, doet veel goed werk. Maar begrijpt de samenleving dat? Dat giften aftrekbaar zijn, is niet meer vanzelfsprekend in onze tijd.
Naar verwachting zal in de komende tijd worden uitgewerkt welke informatie er op welk niveau beschikbaar moet worden gesteld op internet. Moet dat plaatselijk of kan dat ook alleen landelijk? Het hoeft geen betoog dat deze regels grote gevolgen kunnen hebben voor de financiële verslaglegging van plaatselijke kerken. Zij dienen ermee rekening te houden dat financiële gegevens openbaar moeten worden gemaakt.
Belijden in zevenvoud
In de avondvergadering vond een feestelijk gebeuren plaats met de presentatie van een nieuw boek van de hand van een van onze hoogleraren. Prof. dr. A. Baars heeft samen met drs. A. Groothedde zeven protestantse belijdenisgeschriften naast elkaar gezet: de Augsburgse Confessie, de Heidelbergse Catechismus, de Catechismus van Geneve, de Westminster Confessie, de Korte Westminster Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels.
Deze belijdenisgeschriften zijn in kolommen naast elkaar afgedrukt. Deze overzichtelijke weergave maakt het mogelijk op een eenvoudige manier de inhoud van de belijdenisgeschriften te vergelijken. Wie wil weten wat deze belijdenissen zeggen over bijvoorbeeld de schepping, kan dat precies nagaan. Een voorbeeld. De openingsvraag van de Heidelberger Catechismus is bekend. Dat is een vraag naar de enige troost. Maar in dit boek kunnen we meteen zien dat Calvijn zijn catechismus laat beginnen met wat het hoofddoel van het leven is: God kennen. Daarna wordt gezegd dat God in ons verheerlijkt moet worden. Datzelfde zien we dan ook in de Westminster Confessie. Uit een vergelijking komt naar voren dat het doel van ons leven de eer van God is, en dat je dan tegelijkertijd ziet dat in dat eren van God onze troost, ons laatste houvast ligt.
De uitgever overhandigde een exemplaar van het kloeke boek aan de voorzitter van de synode, ds. D. Quant. Vervolgens sprak prof. Baars enkele goede woorden over de betekenis en waarde van de belijdenisgeschriften.
De gehele middagvergadering was gewijd aan de bespreking van het onderwerp homoseksualiteit en homoseksuele relaties. Deze bespreking vond achter gesloten deuren plaats.
Volgende week over de negende zitting, de laatste dag van de tweede synodeweek.
Feanwâlden
D. J. Steensma