In het vorige artikel kwam aan de orde dat we rentmeester zijn van ons hart. Ons hart bevat allerlei delen waarvan we ons niet of half bewust zijn. Die met elkaar kunnen conflicteren. Waar soms zomaar iets uit opwelt waar we eerder geen idee van hadden.
We kunnen als christen soms moedeloos zijn. Het geloof lijkt zo weinig te bieden. Ja, natuurlijk, verstandelijk gezien biedt het wat houvastpunten: Jezus wederkomst, Gods vergeving. Alhoewel, aan dat laatste kunnen we ook zomaar weer gaan twijfelen omdat we zo weinig liefde bij onszelf opmerken, laat staan vreugde en vrede. We vinden het soms lastig om te vergeven, het zou eigenlijk wel moeten. We kunnen het moeilijk vinden om geen porno meer te kijken, onze driftbuien achter ons te laten, onze werkdrift te beteugelen, om zonder angst en controle te leven. De dominee op de preekstoel kan ons wel vertellen dat we het kwade moeten nalaten en het goede moeten doen… Maar onze goede werken moeten soms of vaak uit onze tenen komen (en blijkbaar ergens uit onszelf, op eigen, uitgeputte kracht). En het kwade of zondige blijft zo onweerstaanbaar.
Verlost? Waarvan, waartoe?
We vinden het lastig om voor Jezus en God uit te komen, want het is voor onszelf vaak zo onduidelijk wat het geloof ons brengt en waar het ons brengt. Hoe zouden we dan ooit reclame kunnen maken voor God? Kort gezegd, we zeggen wel dat we verlost zijn. Maar waarvan eigenlijk, en belangrijker, waartoe? Om met de filosoof Nietzsche te spreken: christenen zeggen wel dat ze verlost zijn, maar ze maken vaak zo’n onverloste indruk…
Zoals goede aarde een aantal kenmerken heeft om vruchtbaar te kunnen zijn, zo heeft ook ons hart bepaalde zaken nodig om wat van God komt, te kunnen ontvangen. In het boek Ik kan veranderen van Michelle van Dusseldorp worden een paar dingen genoemd.
Het eerste is dat we gaan inzien dat wij verantwoordelijk zijn voor alles wat daar is. Dat aspect is in het eerste artikel uitgewerkt. Het tweede betreft de vraag: willen we echt veranderen en groeien? Wie dat niet wil, wie niet naar zichzelf wil kijken, zal niet groeien. Dat leidt tot een dor, oppervlakkig en/of vreugdeloos bestaan. Of een bestaan vol conflicten met Jan en alleman. Dit is de weg van de minste weerstand. De brede weg. We blijven liever verongelijkt, dan dat we kijken naar ons eigen aandeel of eigen pijn. We verdoven onszelf liever met drukte, televisie, eten of porno, dan dat we kijken naar onderliggende leegte. Het is gemakkelijker om onze energie te steken in kerkelijke kwesties en de kerkelijke leer en daarin houvast te zoeken dan een reis door onze innerlijke woestijn te maken. Het is gemakkelijker steeds te fantaseren over nog meer geld, een nieuw huis, een nieuwe jurk, een nieuwe caravan of vakantie dan … Inderdaad, de weg van de minste weerstand. Maar ook van de minste vreugde.
De realiteit onder ogen zien
Daarom heeft willen groeien te maken met een derde punt: openstaan voor de realiteit. De realiteit van ons hart. Het hart met oude pijn en de daaruit voortvloeiende beschermingsmechanismes als wrok, drift, verdoven, uitsloven en controle. Openstaan voor de realiteit houdt in dat we gaan erkennen dat dit niet het echte leven is. Dat we maar wat aan het overleven zijn. Ergens weten we dat ook wel want de gevoelens van vervulling zijn zo tijdelijk en werkelijke vreugde blijft zo ver weg.
Het vierde aspect is een genadige houding. Daarmee wordt bedoeld dat we leren mild te worden richting onze (en daarmee ook andermans) onhebbelijkheden en zonden. Niet om ze daarmee te bagatelliseren of te vergoelijken. Maar het is wel nodig om ze te begrijpen en te erkennen. En ze daarmee in het licht van God te brengen. Dat is niet gemakkelijk, misschien wel het moeilijkste, omdat hiermee ons ego en onze eigenwaarde in het geding zijn: zo zijn we toch niet?
Een vijfde aspect is het lijden aanvaarden. Het lijden is iets dat we gewoonlijk zoveel mogelijk proberen te vermijden, maar het is absoluut niet gezond. Zo proberen we ons verdriet door verlies uit de weg te gaan door kwaad te blijven op iemand of op God, of we zoeken verdoving. Uitgestelde rouw leidt tot depressiviteit. Of we komen steeds weer terecht in onze beschermingsmechanismes (verdoven, controleren, uitsloven, irritatie) om maar niet die oude pijn van vroeger onder ogen te komen. Dit schaadt onze relaties en gezondheid. Het gaat hier om de oproep van Jezus ons kruis op ons te nemen. Want ons hart is een plek waar God ons wil ontmoeten.
Tot slot
Het boek van Michelle van Dusseldorp, Ik kan veranderen, is een boek dat kan helpen zich te krijgen op de overlevingsmanieren die we ons eigen hebben gemaakt. Met welke rollen we ons hebben geïdentificeerd, bijvoorbeeld de rol van de helper, de klager of de presteerder. Het gaat erom deze delen werkelijk te begrijpen, in hun ontstaan vanuit hun nood. Het is ook nodig om hun eenzijdigheid in te zien, welke aspecten wij daardoor in onszelf verwaarlozen. Iemand die uit is op meer en meer kennis, verwaarloost bijvoorbeeld het besef dat je niet alles kunt weten en doorgronden. De klager is niet in verbinding met zijn actieve, sterke delen. De presteerder verwaarloost het deel in hem dat rust en ontspanning wil.
Zelfinzicht is nodig om te komen tot bestemming. Zodat we niet langer voortgedreven worden door onze noden en onzekerheid, maar rusten (‘zijn’) in onze relatie met God. Het mooie aan het boekje van Michelle van Dusseldorp is dat ze de psychische werkelijkheid steeds weet te verbinden met Bijbelse wijsheden en inzichten.
Hoogeveen N. Sikkema-Holwerda
N.a.v. M. van Dusseldorp, Ik kan veranderen, Elf stappen naar innerlijke heling en groei, 2011, 165 pag., paperback, Uitgeverij Buijten&Schipperheijn te Amsterdam, € 16,95