Dogmatiek, een vak binnen de theologie. In dat vak komen de belangrijkste thema's uit het christelijk geloof aan de orde. Maar 'dogmatiek' is ook de naam van een boek dat de thema's van het desbetreffende vak behandelt.
In 2012 is een fraaie dogmatiek verschenen, geschreven door dr. G. van den Brink en dr. C. van der Kooi. De laatste is hoogleraar dogmatiek aan de Vrije Universiteit, en de eerste hoofddocent dogmatiek aan dezelfde universiteit en bijzonder hoogleraar aan de Protestantse Theologische Universiteit, locatie Amsterdam.
Hun dogmatiek wordt goed verkocht. Voor mij ligt de vierde druk. En dat voor een boek van meer dan 722 bladzijden. Dat zegt wel wat!
Niet iedereen krijgt bij 'dogmatiek' een blij gevoel. Velen denken dan aan een starre leer. Ze voelen zich meer aangesproken door de bijbeltekst zelf. Toch willen de schrijvers het woord 'dogmatiek' blijven gebruiken. Ze schamen zich er niet voor. Het is een klassieke aanduiding voor het terrein waarin dit boek de lezer wil inwijden.
Dogma
In 'dogmatiek' zit het woord 'dogma'. Dat woord heeft soms een heel strikte betekenis. Het wijst dan op een uitspraak over de kerkelijke leer. Maar de schrijvers gebruiken dit woord in een meer algemene betekenis: datgene wat de kerk niet kwijt wil van het christelijk geloof. De kerk heeft in de loop van de geschiedenis veel zaken ontdekt ten aanzien van het geloof waarachter zij niet terug wil.
De schrijvers willen in de gereformeerde geloofstraditie staan. Maar ze hebben hun boek niet alleen geschreven voor deze traditie, maar voor heel de kerk. En het is waar, deze dogmatiek is voor heel de kerk de moeite van bestudering waard.
Ze gaat in op allerlei geloofsvragen. Ze is daarom niet alleen nuttig voor studenten theologie en predikanten, maar ook voor geïnteresseerde gemeenteleden. Het boek is goed leesbaar en een rijke bron van informatie en inspiratie.
De schrijvers bewandelen wegen die in de traditie zijn aangewezen. Maar ze voelen zich niet gebonden aan platgetreden paden. Ze staan open voor vernieuwende gedachten. Wat vanuit de traditie is overgeleverd verbinden ze met nieuwe ervaringen en uitdagingen. Op die manier laten ze zien dat dogmatiek ertoe doet. Daarmee willen ze ook de traditie levend gehouden. Een prima zaak. Vooral nodig in deze tijd waarin de kennis van de christelijke geloofstraditie onder druk staat.
Het nieuwe van deze dogmatiek komt soms tot uiting in de volgorde van de zaken die de auteurs behandelen. Opvallend is dat de leer van de Bijbel pas in hoofdstuk 13 aan de orde komt. Overigens wel begrijpelijk.
Ook zien we dat nieuwe soms in woorden die worden gebruikt. Een voorbeeld daarvan is het woord 'transformatie'. De schrijvers gebruiken dit woord voor de vernieuwing die God mensen schenkt. Doorgaans werd daarvoor 'heiliging' gebruikt.
Loyale orthodoxie
De schrijvers blijven loyaal aan wat de kerk vanuit de traditie heeft ontvangen. Het woord 'ontvangen' neemt sowieso in het boek een belangrijke plaats in: we ontvangen wat God in de Schrift heeft gegeven en ook in de loop van de geschiedenis. Vooral mogen we ontvangen wat God in Christus heeft geschonken en door zijn Heilige Geest nog steeds wil geven. Tekenend is de verwijzing naar een bijbeltekst op een prominente plaats vóór in het boek: 'Wat hebt u dat u niet ontvangen hebt?' (1 Kor. 4, 7).
De schrijvers merken op dat hun boek wellicht getypeerd kan worden met de woorden 'loyale orthodoxie'. Het boek wil vasthouden aan de rechte leer en orthodox zijn, maar niet als een keurslijf. Vandaar 'loyaal'.
Wat komt er zoal aan de orde? Na het eerste hoofdstuk over wat dogmatiek, wordt een vraag gesteld die aan andere vragen voorafgaat: waarom geloven? Na de beantwoording van deze vraag worden hoofdstukken gewijd aan de belijdenis van de drie-ene God, aan de namen, eigenschappen en het wezen van 'de eeuwig rijke God', en de wijze waarop Hij Zich heeft bekendgemaakt.
Allerlei thema's komen naar voren die in een dogmatiek thuishoren: de schepping, de mens als beeld van God, de zonde en het kwaad, Israël, de persoon en het werk van Christus, de persoon en het werk van de Heilige Geest, de Bijbel, de kerk, de sacramenten en de ambten, de vernieuwing van de mens in Christus en door de Heilige Geest, en de vernieuwing van de wereld.
Het boek moest beperkt blijven. Leidend was voor de schrijvers de vraag: 'Wat zouden we willen dat een beginnende theologiestudent in eerste instantie aan kennis en inzicht verwerft?'
Het geheel wordt afgesloten met registers van bijbelplaatsen, van namen en van zaken en begrippen. Een prachtig werk! Complimenten voor de auteurs.
D. J. Steensma, Feanwâlden
Naar aanleiding van: G. van der Brink en C. van der Kooi, << cursief>>Christelijke dogmatiek. Een inleiding << einde cursief>>(Zoetermeer: Boekencentrum 2012), 722 p., € 65,00 (ISBN 978 90 239 2606 1).