Hoe groot is eigenlijk de invloed van Jezus? Met deze vraag houdt John Ortberg zich bezig in het boek Impact. Een zeer lezenswaardig en verfrissend boek. Het leest vlot en het verrast. Hieronder volgt een impressie van een klein stukje van zijn boek.
Meestal krijgen mensen invloed «cursief» tijdens «einde cursief» hun leven en neemt die invloed af na hun sterven. Soms na verloop van tijd maar meestal vrij vlot. Maar bij Jezus is het compleet andersom. Na zijn sterven heeft Hij meer volgelingen dan ooit en zijn invloed is doorgedrongen in de zorg, de politiek en het onderwijs tot op vandaag.
Miserabele start
Jezus’ reputatie was op het moment van zijn sterven allesbehalve groot. Hij had wel veel volgelingen maar die hadden zich tijdens zijn leven al van Hem afgekeerd. De religieuze en politieke leiders moesten Hem ook niet en zo stierf hij middels een doodstraf voor misdadigers. Het leek erop dat een leven vol dienstbaarheid en eerlijke confrontatie allesbehalve lonend was. In elk geval niet navolgenswaardig. Zijn vrienden, de discipelen, hadden na de gevangenneming de benen genomen en zaten daags na de begrafenis bibberend bij elkaar. Al met al geen recept voor een groots vervolg. Een miserabeler start voor een beweging is nauwelijks denkbaar.
Wat is er met deze Man aan de hand, met zijn visie op het leven, dat we tweeduizend jaar later nog steeds ‘sporen’ van Hem kunnen vinden? In de kunst, de zorg, de wetenschap. In politiek en onderwijs. Het punt is dat we veelal Jezus’ invloed onderschatten omdat veel zaken voor ons nu behoorlijk vanzelfsprekend zijn. Bijvoorbeeld de manier waarop gedacht wordt over de waarde van kinderen, vrouwen en slaven. Van zieken en mismaakten. Een waarde als nederigheid, volstrekt nieuw. Vergeving als deugd. Of de menselijke waarde van zelfs een vijand. Het betreffen stuk voor stuk ‘kantelingen’, omwentelingen die niemand ooit eerder had ‘bedacht’. Natuurlijk, Israël kende de notie van de waardigheid van de mens, als beelddrager van God. Maar daarbuiten? Niemand.
Wereld op de kop
De bijbelschrijver Matteüs schept een wereld van contrasten. Enerzijds heb je daar de machtige Herodes de Grote, door de Romeinen voorzien van de titel ‘koning der Joden’. Hij is zeer wreed om zijn macht te kunnen handhaven. En destijds werd hij bewonderd want hij was een effectief heerser die niet schroomde om vrouw, zonen, schoonmoeder, zwagers en baby’s te doden. En nog vele anderen. Veel bouwwerken stonden op zijn naam.
Anderzijds heb je daar ‘het kind’. Herodes deed navraag naar ‘het kind’. En Jozef nam ‘het kind’ en bracht het naar Egypte. De geweldenaar sterft. Matteüs noemt dit feit verschillende malen. Alsof het maar niet genoeg benadrukt kan worden. Terwijl, het kind blijft leven. Het is nog maar een voorspel van wat komen gaat. Want dit kind gaat een thema aan de orde stellen: de menselijke waardigheid. Van het kind, de vrouw, van het plebs, van de slaaf, de tollenaar en van de zieke. En Hij praktiseert het zelf. Door met zondaren te eten, zieken te genezen, waaronder een slaaf, door respectvol met vrouwen om te gaan, kinderen te zegenen, ja zelfs deze laatsten als voorbeeld te stellen. De wereld op de kop. Het wordt dan ook zijn ondergang.
Kind als symbool van bekering
Maar ondanks (?) zijn ondergang kreeg het traditionele heidense denken en daarmee het algemeen menselijke denken over grootheid een forse deuk. In het heidense denken ging men ervan uit dat een koning of keizer goddelijk of bijna goddelijk was. Onder hem bevond zich dan nog een rangorde van niet-goddelijke edelen en priesters tot en met het plebs en de slaven. Wel, die laatste twee hadden totaal geen waarde. Filosofen schreven er ook zo over: sommige mensen waren bestemd om te heersen, anderen om overheerst te worden. Baby’s telden helemaal niet. Die kon je gerust op de mesthoop gooien als er wat ‘mis’ mee was. Mismaaktheid, zwakte of (vrouwelijk) geslacht. Of buitenechtelijk. Of indien er al genoeg nakomelingen waren met als risico dat het bezit te veel verdeeld moest worden, ook dan was het riool het beste.
Een kind telde niet. Het is dan ook ongehoord dat Jezus alles omdraait. Een kind moet niet proberen groots te worden maar groten moeten worden als een kind. Elk mens moet stoppen met proberen groot te lijken. Een kind dus als symbool voor bekering. Het was ongekend wat Hij zei. Het klonk de mensen in die tijd als een recept voor vernedering en ondergang in de oren. En dit recept is ook voor mensen van vandaag, hoewel lang niet meer zo belachelijk, ongemakkelijk.
Jezus behandelde elk mens als beelddrager van God, waaraan de mens zijn fundamentele waardigheid ontleent. Sinds de komst van hét Kind is er aanzienlijk meer oog gekomen voor kinderen, mismaakten, vluchtelingen en gevangenen. Men heeft ook meer oog gekregen voor de overdreven protserigheid wanneer de groten der aarde, en ook de minder groten, zich vertonen met hun gewaden en titels…
Revolutie
Dit alles is dus ontketend door een Kind dat geboren werd onder eenvoudige omstandigheden. Kind van plebs. Feitelijk ook nog buitenechtelijk, want het was niet van Jozef. Een Kind dat ook nog eens eindigde op de meest schandelijke manier: een straf voor misdadigers en slaven. Het heeft een revolutie van ongekende omvang voortgebracht. Zijn dienstbare leven riep vooral woede op en werd daarom weggesmeten. Zoals een ongewenst kind op de mestvaalt, op de schedelplaats om precies te zijn. Het blijkt het meest vruchtbare leven te zijn geweest dat er ooit is geweest. En nog steeds is, gezien Zijn invloed en vele volgelingen.
Dat God dit Kind, dat ten onder ging aan zijn werkelijke dienstbaarheid, deed opstaan, zegt iets. Daarmee beaamt God dat de weg van dienstbaarheid de enige echte weg is. Omdat deze weg de ander in zijn of haar waarde erkent.
Zoals iemand schreef: Met de komst van Jezus lijkt het er verdacht veel op dat God zelf zijn hemel heeft verlaten. Om op de aarde zaken op orde te stellen. Of althans: daarmee een begin te maken, een beweging die maar voortgolft. Omdat het nou eenmaal goed nieuws is als God laat weten dat Hij elk mens, beelddrager van Hem, innig liefheeft. Hij liet die liefde zien door die mens te dienen, tot de dood erop volgt.
Nynke Sikkema-Holwerda, Hoogeveen
Naar aanleiding van: John Ortberg, «cursief» Impact. Jezus, geen mens heeft de wereld zo ingrijpend veranderd «einde cursief», Ark Media: Amsterdam 2014, 287 blz., € 17, 95, ISBN 978 90 33800 00 9