Enige tijd geleden deed dhr. Henk Schaafsma de oproep om christelijke waarden steeds weer te doordenken en te vernieuwen. Schaafsma nam afscheid van Christennetwerk-GMV en zei dit richting kerken en christelijke organisaties. “Als je het niet doet, lopen de leden weg”, aldus Schaafsma.
Schaafsma’s oproep om waarden steeds te doordenken en te vernieuwen, roept bij mij enerzijds herkenning op, maar anderzijds ook vragen.
Bij de Christelijke Agrarische Hogeschool in Dronten ben ik de afgelopen jaren betrokken geweest bij het gesprek over kernwaarden. De opening van een tweede locaties in Almere, maakte het noodzakelijk om opnieuw na te denken over de identiteit van de hogeschool. Het gesprek over vragen als ‘wie zijn we en hoe willen we van betekenis zijn?’ hebben geleid tot een nieuwe merkbelofte van de CAH, de zogenaamde CAH-ID.
Wat dat betreft herkenning, namelijk dat het belangrijk is om christelijke waarden steeds te doordenken.
Maar Schaafsma’s oproep bevat ook een tweede element. Hij zegt dat je christelijke waarden ook moet vernieuwen. Daarover heb ik mijn vragen. Wat bedoelt Schaafsma met vernieuwen? Is vernieuwen hetzelfde als het kiezen van nieuwe waarden, als veranderen?
Her-ijking
Het gesprek over (kern-)waarden wordt momenteel op veel plaatsen intensief gevoerd. In bedrijven, in (kennis-)instellingen en ook in kerken. Het hangt wellicht samen met de crises van dit moment. We hebben niet alleen met een bankencrisis en een financiële crisis te maken. Meerdere prominenten, waaronder oud-minister Cees Veerman en oud-Rabobankier Herman Wijffels, spreken ook over een ethische en morele crisis. Het is dan ook niet vreemd dat er wordt gesproken over (kern-)waarden. Sterker, het biedt kansen voor her-ijking.
Wat je bij veel van dit soort gesprekken waarneemt, is dat men teruggaat naar het begin. Bij bedrijven gaat men vaak terug naar de oprichter. Wat was zijn idee bij het product dat hij in de markt wilde zetten? Datzelfde hebben we binnen de CAH ook gezien. De visie van de eerste directeur werd opnieuw besproken.
Dat wil niet zeggen dat alles bij het oude blijft. Zeker niet. Bij de CAH bijvoorbeeld is de tijd van massaal bezochte weekopeningen echt voorbij. En lang niet iedere docent doet ’s morgens de Bijbel nog open bij een dagopening. De vormgeving is zeker aan verandering onderhevig. Maar of daarmee de (kern-)waarden zelf ook veranderen is de vraag!
Risico
Ik denk dat bedrijven, instellingen en ook kerken die hun oude (kern-)waarden overboord zetten en nieuwe formuleren een heel groot risico lopen. Zij leveren namelijk hun echtheid, hun authenticiteit in. En daarmee ook hun herkenbaarheid en onderscheidend vermogen.
Als je dat doet, gebeurt inderdaad wat Schaafsma zegt, dan lopen leden en klanten weg. Jouw product kunnen ze dan net zo goed ergens anders halen.
Nieuwe vormen
De CAH staat aan de Drieslag in Dronten. De eerste directeur van de hogeschool vulde die drieslag in met een eigen visie op leren, wonen en werken. Het Bijbelse rentmeesterschap en het zelf verantwoordelijkheid nemen, speelden daarin een grote rol. Zijn levensmotto was dan ook: “a man becomes a man, when a man is needed”.
De nieuwe merkbelofte van de hogeschool luidt: “The Economy of Life”. Daarin staan drie kwaliteiten centraal (het zogenaamde Triple Life Model): Levensdoel, Leefomgeving en Levensbehoefte. En de achterliggende waarden zijn nog dezelfde: rentmeesterschap en ondernemerschap. Verantwoord Ondernemerschap, om precies te zijn. De woorden mogen dan iets anders zijn, de achterliggende waarden zijn dezelfde.
Verzorgen en zoeken
Bij de CAH hebben we ervaren dat een intensieve discussie over onze identiteit ons (terug-) bracht bij de kernwaarden van de hogeschool. Gelukkig maar…!
En tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat je die waarden, voortdurend moet blijven verzorgen. Met de nodige voorzichtigheid want waarden zijn teer. Maar een voort-durend gesprek daarover, zowel intern als met externen, is noodzakelijk. Hoewel, soms is het ook goed om dat gesprek te laten rusten en ‘gewoon’ aan het werk te gaan.
De zoektocht naar de manier waarop je als hogeschool deze waarden handen en voeten geeft, blijft eveneens voort-duren. Daarin heb je te maken met een pluriforme samenleving. Dat geldt ook binnen een hogeschool, zowel voor docenten als studenten.
En toch straal je samen wat uit, ben je bijzonder!
Christelijke waarden
In dit artikel worden bedrijven, (kennis-)instellingen en kerken zo nu en dan in één adem genoemd. Je kunt de vraag stellen of christelijke kerken op deze manier met bedrijven en instellingen kunnen worden vergeleken. In het vervolg van dit en het volgende artikel wil ik dat nader uitwerken.
Daarvoor ga ik in de Bijbel op zoek naar christelijke waarden. En ik doe dat via een kleine omweg. Ik begin namelijk bij een paar grote opdrachten die God in de Bijbel aan mensen geeft. Ik noem er drie.
1. Zogenaamde cultuuropdracht, Genesis 1 vers 28:
God zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag; heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over de dieren die op de aarde rondkruipen.’
2. Het grote gebod van de liefde, Mattheüs 22, vers 37-39:
‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’
3. Zogenaamde zendingsbevel, Mattheüs 28, vers 19 en 20:
‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn discipelen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.’
Over de eerste tekst, de zogenaamde cultuuropdracht, valt veel te schrijven. In de geschiedenis is die tekst ook op veel verschillende manieren uitgelegd. Met name het woordje ‘heersen’ heeft de nodige discussie opgeroepen. Ik laat dat nu allemaal rusten.
De tweede tekst horen we ’s zondags in de kerk wel eens, als samenvatting van het gebod dat God aan mensen geeft. God liefhebben en je naaste liefhebben, het is de grondslag van de Wet en de Profeten. Let op dat woordje ‘grondslag’.
De derde tekst zegt Jezus tegen zijn discipelen. Zij moeten de wereld intrekken om andere mensen over God – Vader, Zoon en Heilige Geest te vertellen. En Hij zegt erbij: ‘ik ben met jullie’. Mooi is dat!
Zoals gezegd, de zoektocht naar christelijke waarden, doe ik via een kleine omweg. Namelijk via een paar kernteksten in de Bijbel, waarin God grote opdrachten aan ons mensen geeft. Als ik de drie geciteerde teksten samenvat, dan kom ik op twee woorden. Twee kern-waarden, die in de Bijbel en in het leven van christenen belangrijk zijn: Verantwoordelijkheid en Verbondenheid.
In het volgende artikel wil ik deze twee christelijke kern-waarden nader uitwerken.
Dronten
Wiggele Oosterhoff