Onlangs plaatste ondergetekende een commentaar in ons Kerkblad met de titel ‘Slager wordt groenteman’. Een vleesbedrijf in Nederland was overgegaan tot het produceren van groenteburgers. Reden: het familiebedrijf wil graag over vijftig jaar ook nog bestaan. Vraag van de redactie aan mij: of ik een poging wil doen een blik in de toekomst te werpen met betrekking tot de kerk. Hoe ziet de kerk er over 25 jaar uit? Moeten de bakens verzet worden (zoals bij het vleesbedrijf) of moeten we teruggaan naar wat we hadden? En hoe omschrijf je dat ‘wat’ dan? Of gaat er iets anders gebeuren met de kerken in ons land? Pittige vragen.
We leven in de kerk van de toekomst die ten hoogste en ten diepste aan het licht is gebracht met de opstanding van onze Heer Jezus Christus. Gods Koninkrijk ligt vastgeklonken aan de Paasmorgen. Vanaf die dag is de overwinning een feit. Al is dat wel een feit dat telkens opnieuw vertrouwen in God vraagt omdat er hier nog – heel veel! – is dat niet strookt met Gods Koninkrijk.
We zien dat er tekens van zijn Rijk worden opgericht waar de vrucht van de Geest merkbaar is en waar mensen tot vertrouwen op God komen of als er bijvoorbeeld iemand wonderlijk genezen wordt. De kerk, de gemeente, mag het geheim van dat Koninkrijk onder leiding van de Geest telkens weer doorgeven. Ook in deze tijd wordt de kerk, worden gemeenten, worden christenen, geroepen om het getuigenverslag (de Bijbel) in woord en daad te onderstrepen met het getuigenis: Hij is Heer.
Vaarwel verzuilde samenleving
Elke tijd doet dat op een eigen manier. De inhoud van het evangelie blijft dezelfde. Maar ze wordt in elke tijd weer anders vertolkt. Vormen zijn niet heilig. We komen weg uit wat we noemen de verzuilde samenleving. Ieder had zijn plek. Zo ook de gereformeerden. Een volksdeel waar terdege mee moest worden rekening gehouden. Ze hadden invloed. Dat leverde bij de gereformeerden ook de opmerking op: ‘de kerkdeuren staan open’. Dus al te missionair hoefden we ook niet bezig te zijn. En we waren in een stevig gesprek graag bereid de ‘waarheid’ uit de doeken te doen. De meeste tijd besteedden we aan gereformeerden die er ‘anders’ over dachten.
Als ik aan mijn kinderen vraag of zij het kenmerkende van de Christelijke Gereformeerde Kerken kunnen omschrijven dan krijg ik als antwoord vragende blikken. De samenvatting van die blikken: waar heeft die man het over? Niet omdat het leven met God hen niet interesseert. Maar de vraag naar de kenmerkende van de CGK raakt hun leven in vertrouwen op God niet. Het gaat veel meer om de vraag of je christen bent en relevant is niet de ‘club’ waartoe je behoort.
Richting vreemdeling
Deze tendens zal zich naar ik vermoed doorzetten. Men zal zich eerder verbonden weten met een plaatselijke gemeente dan met een overkoepelend kerkverband. En als er sprake zal zijn van overkoepeling dan de koepel van verschillende gemeenten binnen een woonplaats. Dat is de plek waar de handen (gevouwen!) ineen geslagen zullen worden. En dat de kerkdeuren openstaan? Natuurlijk! Maar de uitdaging wordt om door die deuren van binnen naar buiten te gaan. Letterlijk. Als Mozes niet naar de berg komt, dan moet de berg wel naar Mozes.
De zuil is afgebrokkeld – net als vele anderen – en met hier en daar een likje verf ontkom je niet aan betonrot. We moeten onder ogen zien dat steeds meer mensen geen boodschap hebben aan het evangelie. Er is veel verlangen in de maatschappij maar dat kanaliseert zich niet automatisch naar een christelijke gemeenschap. Er zijn genoeg andere loketten!
Gemeenschap
Toch is die christelijke gemeenschap in de strategie van de Bijbel van het grootste belang! Waar kun je anders leren volgeling van Jezus te worden? Kan die gemeenschap gedreven door de liefde van haar Heer de hand uitsteken naar de wereld? En is de hele gemeenschap ervan doordrongen dat het hier gaat om een zaak van levensbelang? Is zij een veilige haven voor mensen aan de rand, voor vluchtelingen, voor mensen die niet een-twee-drie in ons kader passen? Of werkt ze toch vooral voor de leden van die gemeente als een instituut van zelfbevestiging?
Het is allesbehalve eenvoudig om in de beantwoording van die vragen vijfentwintig jaar verder te kijken. Dat God voor zijn gemeente zorgt, dat staat buiten kijf – beloofd is beloofd! Ik tik ‘kerk van de toekomst’ in op Google. De naam van de site die verschijnt: http://www.kerkvandetoekomst.nl. Je moet het voor de aardigheid eens lezen. ‘Er is op dit moment een verschuiving gaande in de kerk die zich de komende decennia onverminderd zal voortzetten. De uniforme kerk zoals we die kennen (met een gebouw, een zondagse dienst, een betaalde professional, 'one-size-fits-all') maakt plaats voor eenvoudige, flexibele en veelkleurige gemeenschappen. Tafelkerken, pop-up kerken, neomonastieke gemeenschappen, gebedswinkels, festivalkerken, sociale ondernemingen, online communities met meet-ups, en nog veel meer. Huidige kerkvormen blijven ook wel bestaan, maar worden onderdeel van een aanzienlijk veelkleuriger palet.’ En nog een citaat: Een van de vormen van het nieuwe kerken zijn de simple churches, kleine groepen die aan huis, op school, op het werk of in een horecagelegenheid bijeenkomen, met zes ingrediënten: Jezus, vriendschap, gebed, samen eten, andere mensen praktisch dienen en het evangelie delen. Momenteel groeien deze simple churches met gemiddeld 20% per jaar. Dat komt vooral door de eenvoudige opzet: bijna iedereen kan het wel doen. Een tafel, een koelkast, en een open hart voor mensen volstaat. Er zijn groepen onder atleten, acteurs, skaters, rockers, zakenmensen, migranten, scholieren, new agers, gevangenen, moeders, koeriers en bloggers. De kerk van morgen komt samen in kunstateliers, Turkse koffiehuizen, Hema-restaurants, achterstandswijken, bedrijfskantines, en nog zo'n 500 andere plaatsen. Wie weet, af en toe ook nog wel eens in een kerkgebouw.
Slik…
Bewuste christenen
Dat is even andere koek. Hoe het er precies uit gaat zien? Geen idee maar ik kan me wel vinden in wat Otto de Bruijne naar voren brengt: De kerken zullen volgens Otto niet per definitie voller worden, maar de kerken die er zijn zullen kleiner, sterker en vitaler zijn. "Ze zullen veel meer leven vanuit de kracht van God. De mensen in die kerken zullen bewust christen zijn - niet omdat de buren hen dan netjes vinden. Dat christendom heeft de toekomst. Ik zie meer hoop en vitaliteit in een kleine kerk. We moeten wel blijven bidden en werken. Wat over zal blijven is een krachtige reformatorische kerk en een krachtige evangelische kerk van mensen die weten wat een relatie met Jezus Christus is. Ook binnen de Katholieke Kerk. Dat is de overlevende kern." Zie het boek met de ontdekkende titel: De kerk is dood, leve de Koning.
Laten we onze handen vouwen, bidden om wijsheid en (opnieuw) gaan dienen. God leidt ons. Beloofd is beloofd!
N. Vennik, Groningen