Joris Luyendijk is een steengoede onderzoeksjournalist. Daarom kreeg hij van de hoofdredacteur van de Engelse kwaliteitskrant The Guardian het verzoek een blog te maken over de financiële wereld in Londen. Met weinig kennis van de bankwereld maar met grote interesse begon hij aan dit avontuur.
Aanvankelijk viel het niet mee om in gesprek te komen met de juiste mensen. De bankwereld bleek namelijk een heel gesloten circuit met een cultuur van stilte. Toch slaagde hij er uiteindelijk in ruim 200 mensen zover te krijgen om min of meer openhartig met hem te praten.
Het viel helemaal niet mee wat er boven water kwam. Zo ontdekte hij dat in 2008 de hele wereld op het nippertje aan een grote (financiële) ramp is ontsnapt. Dat gebeurde niet, omdat de topmensen zo deskundig te werk gingen, maar alleen door veel geld en geluk.
De aanpassingen die sinds de grote crisis gedaan zijn, zetten geen zoden aan de dijk. Van een omslag is er geen sprake, omdat er in wezen in het hele financiële systeem niets is veranderd. Alles onder controle is het parool. Maar in werkelijkheid is dat een loze leus.
Alle bankmedewerkers zitten er namelijk voor zichzelf. Hun drive is om zoveel mogelijk winst te maken en zelf goed te blijven verdienen. Wie onder de maat blijft, vliegt er zomaar uit. De Bank lijkt op een groep eilanden in de mist. Zo typeert Luyendijk de situatie. Om de ernst daarvan uit te beelden gebruikt hij ook het beeld van een vliegtuig. Er zijn geen piloten, de cockpit is leeg.
Er komt nog een probleem bij. De computersystemen van de bankinstellingen zijn niet up-to-date en evenmin op elkaar afgestemd. Daardoor is er voortdurend het risico van een ernstige computerstoring, waardoor er ook een groot ongeluk kan gebeuren.
Nog een probleem: de westerse democratieën slagen er niet in een oplossing te bedenken voor de noodzakelijke hervormingen in de financiële sector. Eén van de redenen is dat de politiek steeds minder een rem is op de macht van de banksectoren steeds meer een springplank voor individuen richting die sector. Bovendien krijg je zonder mondiale regering de mondiale financiële sector niet onder controle. En als een wereldregering onhaalbaar of onwenselijk is, betekent dat dan niet dat mondiaal opererende financiële instellingen onhoudbaar zijn. In die situatie zitten wij, met een onbestuurd systeem. Onbestuurbaar zelfs. Het kan niet waar zijn? Luyendijk laat zien dat het wel zo is. Wat nu?
D. Visser, Amersfoort
Joris Luyendijk,Dit kan niet waar zijn, Onder bankiers, uitgegeven bij Atlas Contact in Amsterdam /Antwerpen, ISBN 978 90 450 2816 3, prijs € 19,99.