Hoe vieren christenen ‘ver weg’ kerst? In landen als Iran en Syrië? Is het daar ook zo’n kerstlichtjesfestival of gaat het er wat soberder toe?
We spreken hierover eerst met Izaäk. Hij woont sinds deze zomer met vrouw en kinderen in het Westen van het land. Wij hebben hem leren kennen in het AZC van Hoogeveen en we zijn bij hem en zijn gezin te gast op een regenachtige herfstdag in oktober. Na het werk zijn we naar zijn adres toegereden en hij belde onderweg al ongerust op of wij er al aankwamen. Dat laatste lukte overigens niet in één keer, want hij had als huisnummer vijfentachtig opgegeven en toen we daar voor de deur stonden, was er niemand thuis. De buurvrouw verzekerde ons dat daar geen Syriërs woonden maar Turken. Izaäk weer gebeld, en toen bleek het nummer achtenvijftig (in plaats van vijfentachtig) te zijn. De Nederlandse taallogica schijnt aardig moeilijk te zijn...
Luxe
Met enige trots en nostalgie vertelt Izaäk hoe het met kerst ‘in zijn werk’ gaat. Het lijkt op onze Sinterklaas, en dan gecombineerd met Kerst. Tevoren bestellen ouders, tenminste de christenen onder hen, cadeautjes en die worden dan op de vijfentwintigste december bezorgd bij de familie. Door de kerstman <<cursief openen>>himself<<sluiten>>. Op orinele wijze, dat verschilt per keer, verschijnt hij dan beladen met cadeaus bij de familie thuis. En dan is er nog de viering in de kerk. Het kerstfeest betreft een familiefeest inclusief lekker eten. Het komt allemaal tamelijk Amerikaans op mij over. Sinds de oorlog die er woedt spreekt ook dit alles natuurlijk niet meer vanzelf. Maar daarvóór was het dus een feest met (wat) luxe.
Nee, dan Iran. Waar je als christen überhaupt nooit zomaar naar een kerk of bijeenkomst kunt gaan, laat staan naar wat bij ons de favoriete kerstnachtdienst is. Niet dat er geen aandacht is voor het kerstfeest, maar dat wordt klein gevierd, in eigen huiselijke kring. Soms met wat familie (voor zover christen) of vrienden. En jazeker, ook met lekker eten.
Gevaarlijk
We spreken hierover met Fakhri, zijn vrouw Yassy en Alaheh. Drie bewoners van een AZC die vanwege hun geloof uit Iran zijn gevlucht. We hebben met hen, bij een vriendin thuis, een gezamenlijke maaltijd. Als de lekkernijen zijn weggewerkt vraag ik hen of ze iets willen vertellen over de manier van kerst vieren in hun land. Een tamelijk oppervlakkig ogend onderwerp blijkt te voeren naar iets wat dieper gaat.
Kerstfeest wordt in Iran door christenen officiëel op 5 januari ‘gevierd’. Alles moet daar in het geheim, ook de reguliere kerkdiensten. Het woord regulier slaat trouwens nergens op. Men komt zeer onregelmatig bij elkaar. Soms word je gebeld met de mededeling om op een bepaald punt af te spreken. Wanneer je dan op de afgesproken plek aankomt, maak je geen contact met die persoon maar volg je hem of haar op afstand om naar een plek te gaan waar een samenkomst is belegd. Het is erg gevaarlijk want waneer er verraad is betekent dat problemen voor de hele groep. Maar ook voor de <<cursief openen>>familie<<sluiten>> van zo’n groep. Zelfs al heeft de familie zelf niks met christendom. Zo vertelt Fakhri dat zijn vader, moslim, nu ondergedoken zit omdat hij en zijn vrouw Yassy zijn gevlucht. Het echtpaar is op latere leeftijd tot geloof gekomen. Doordat ze op aanraden van een vriend in het buitenland de Bijbel zijn gaan lezen. Ik vraag wat hen opviel bij het lezen van de Bijbel. ‘De liefde van God,’zegt Fahkri. Allebei zijn ze erdoor veranderd. Veel meer gericht geraakt op het doen van goede dingen. Maar ook een groter besef (en aanvaarding) van eigen zwakheden.
Verschil
Iemand op het AZC vroeg aan Fakhri wat het nou uitmaakt, geloof in Allah of geloof in (de joods-christelijke) God. Fakhri vroeg terug: wat merk je als je mij ontmoet? De persoon benoemde allemaal goede eigenschappen. ‘Dat is het verschil,’ zei Fakhri toen. ‘Omdat ik eerder niet zo was.’
Alaheh (spreek uit: Ellahe), eveneens afkomstig uit Iran, leerde Jezus Christus kennen via een collega. Ze had al eerder van Hem gehoord maar toen werden er onwaarheden over Hem verteld. In stilte had ze de Islam al achter zich gelaten. De god van de Islam was voor haar angstaanjagend, en ze was ook woedend op hem. Ook de afstand tot hem was altijd groot. Het voelde in haar hart niet goed aan. De pretenties van de islam, dat het namelijk een godsdienst is die het christelijk geloof overstijgt, vervolmaakt, daar geloofde en ervoer ze niks van. Sterker nog, op basis van de Koran kun je jezelf wijsmaken dat je slechte dingen mag doen, zoals iemand doden. ‘Het achter je laten van de islam is erg verwarrend,’ zo vertelt Alaheh. ‘Nog los van eventuele gevolgen. Ik volgde mijn hart maar ik was bang.’
Verlies
Wanneer ontmoette je Jezus, zo vraag ik. ‘Het begon toen ik alles kwijt was. Mijn huis en mijn dochter die ik al sinds haar zevende kwijt ben. Ik ben namelijk gescheiden en volgens het islamitisch recht sta je als vrouw op achterstand.’ Na jaren procederen kwam een eind aan haar hoop. ‘Alles was ik kwijt. Ik heb zelfs nog overwogen om mezelf in brand te steken, vlak voor het gerechtsgebouw. Ik kon geen moeder meer zijn voor mijn kind.’
Ik probeer me voor te stellen hoe dat is, maar dat lukt natuurlijk niet echt. Ze vertelt verder. ‘Op mijn werk kende ik iemand met wie ik redelijk overweg kon. Zij bleek christen te zijn. Islam betekent voor mij het verlies van levensvreugde, de islam heeft alles van mij afgenomen.’ Alaheh raakt zeer geëmotioneerd en kan niet verder praten. Een andere keer zullen we hierover verder spreken.
We wisten al wel van haar verlies, maar opnieuw drong tot mij door hoe hard het leven, ja de islam, voor haar is geweest. Kerstglamour zal dat nooit kunnen wegnemen. En op het moment van schrijven zit deze vrouw met twee andere wildvreemde vrouwen in een klein kamertje op een AZC. Verstoken van privacy en (nacht)rust. Want er schijnen vrouwen te bestaan die zo nodig midden in de nacht hun haar moeten föhnen.
Absurditeit en kerst
Dit is wat blijft hangen: de absurditeit van de levensomstandigheden waaruit deze en andere asielzoekers gevlucht zijn, en de zwaarte van hun leven op dit moment. Onze machteloosheid. Zoveel absurditeit, buiten ons en ín ons. Ik realiseer me des te meer dat het geloof in een <<cursief openenf openen>>absurde oplossing<<sluiten>> voor het waanzinnige kwaad eigenlijk niet eens zo heel absurd is. Te beginnen met kerst. Met een geboorte die door een absurd groot comité van engelen werd rondgebazuind. Want God kan er (gelukkig) ook wat van. En dat was nog maar het begin. Toch goed om te vieren.
Nynke Sikkema-Holwerda, Hoogeveen