Afgelopen december werd aan prof. dr. Ben Feringa de Nobelprijs voor de Scheikunde uitgereikt. De inwoners van het Drentse dorp waar hij vandaan komt, de medewerkers van de school in Emmen waar hij naartoe ging, de mensen van de Rijksuniversiteit Groningen, minister-president Rutte, koning Willem Alexander, ja iedereen was trots op hem, en met recht. Hij heeft een wetenschappelijke prestatie van formaat geleverd.
Wat heeft Ben Feringa nu eigenlijk bedacht wat hem deze prestigieuze onderscheiding heeft opgeleverd? Hij maakte met kleine moleculen een nano-motor en een nano-auto. Wie wel eens onder de motorkap van zijn of haar auto heeft gekeken, begrijpt vast wel wat voor knap staaltje techniek dat is. Alles moet op hetzelfde moment goed gaan: het inspuiten van de brandstof in de cilinders, de bewegingen van de kleppen, het vonken van de bougies.
Maar een motor ter grootte van een duizendste van de dikte van een mensenhaar, dat gaat toch wel het voorstellingsvermogen te boven. En dat is wat Ben Feringa met zijn team heeft ontwikkeld: een molecuul dat onder invloed van licht of chemische energie kan gaan bewegen. Op dit moment is er nog geen concrete toepassing van zijn molecuul. Ben Feringa doet fundamenteel onderzoek, het kan nog vele jaren duren voordat het toegepast kan worden in producten in het dagelijks leven.
Er zijn echter meer moleculen die heel bijzonder zijn. Neem de groene kleurstof in de bladeren van de planten en bomen om ons heen. Deze stof maakt suiker met behulp van zonlicht. En op uiterst efficiënte wijze; daar kunnen we met onze zonnepanelen nog niet tegenop. Of neem DNA, de stof waaruit onze genen zijn opgebouwd. Het bevat de code voor alle processen die in een cel optreden. Tweehonderd gram DNA, het gewicht van een moderne harde schijf in een computer, kan meer dan duizend keer zoveel data bevatten als diezelfde harde schijf. Deze moleculen hebben wél een toepassing in het dagelijks leven; zonder de groene kleurstof in planten, zonder DNA is er namelijk geen leven mogelijk.
Ik kan me niet herinneren dat de Ontwerper van deze moleculen ooit de Nobelprijs heeft gekregen. Of wacht, we luisteren mee met de dichter van Psalm 104: Hoe talrijk zijn uw werken, Heer. Alles hebt u met wijsheid gemaakt (vers 24, NBV). In de HSV staat de eerste zin net wat anders: Hoe groot zijn uw werken, Heere. Geen Nobelprijs voor de Ontwerper, maar al honderden jaren wordt Psalm 104 gelezen en gezongen. Al eeuwen lang wordt Zijn Naam geloofd en geprezen.
De dichter van Psalm 104 kon nog niet weten hoe vernuftig Gods schepping is. Vandaag de dag weten we veel meer, maar nog lang niet alles. En zelfs met onze hedendaagse kennis kunnen we nog niet tippen aan hetgeen God met wijsheid heeft gemaakt. Het maakt ons klein. Nano-motoren, nano-auto’s, heel scherpzinnig. Maar we kunnen nog niet tippen aan de grootheid van de Grote Schepper.
T. de Beer, Emmen
Tjipke de Beer studeerde van 1988-1993 scheikunde aan de RuG en volgde destijds colleges van (o.a.) prof. Feringa. Tjipke is thans jeugdouderling in de CGK Emmen.