In het vorige artikel hebben we stil gestaan bij de geschiedenis van waarom een tweede dienst en welke vragen en antwoorden er vroeger en nu gesteld worden. In dit tweede artikel wil ik u graag meenemen naar de huidige praktijk en hoe een leerdienst mogelijk weer actueel gemaakt kan worden.
De tijd dat mensen nog met een grote massa een monoloog aanhoren, is vrijwel overal voorbij, behalve in de kerk. Wil je ouderen, maar vooral jongeren met hun vragen meer betrekken bij de kerkdienst dan zou je kunnen overwegen een nieuw concept toe te passen waar dat mogelijk is. Je zou kunnen denken aan een interactieve leerdienst.
Geen kopie
Want laten we dit voorop stellen, de middag- of avonddienst mag geen kopie zijn van de ochtenddienst, ook niet wat betreft de liturgie (en dat is breder dan wat men zingt). Uiteraard wordt er gebeden, gezongen, de bijbel gelezen. Maar de nadruk in de prediking zal toch meer mogen liggen in het onderwijzen of er staat een vraag centraal. De predikant is dan meer leraar.
Misschien is er zo nu en dan wel de mogelijkheid om tijdens de verkondiging rechtstreeks vragen te stellen aan de predikant. Hij kan er dan op reageren en het thema met zijn antwoorden afronden. Ook kunnen de vragen van te voren al aan de predikant die de dienst leidt worden gesteld. Het is misschien even wennen, maar het zal mensen meer betrokken maken.
Dus niet in groepjes achteraf over de preek doorspreken, maar laat alles plaatsvinden tussen votum en zegen met heel de gemeente. Of het dan niet chaotisch wordt? Een goede gespreksleider voorkomt dit wel. Het is een belangrijk punt van aandacht dat er voor gewaakt wordt dat de leerdienst wel eredienst blijft en dat er in de eerste plaats het spreken van de andere kant is, namens God, maar anders dan de verkondiging van de Schriften.
Het is onderwijs in de leer of leren over bepaalde vraagstukken waarover (na de uitleg) verhelderingsvragen kunnen worden gesteld. Dit moet je natuurlijk niet wekelijks doen omdat ook een deel van de gemeente zich hier niet wel bij vindt, maar een tiental keren per jaar zal anderen wellicht meer en meer bij de les brengen en houden.
Praktijk
Wie de aankondigingen kerkdiensten en het nieuws onder de diverse gemeenten in ons blad geregeld leest, zal vast tot de ontdekking komen dat in veel gemeenten er lang niet iedere zondag een leerdienst is. Uiteraard heeft dat ook te maken met het feit dat wanneer de gemeente geen eigen predikant heeft, het moeilijk schijnt te zijn dit in te vullen. Dan lijkt de tweede dienst erg veel op die van de eerste. Misschien toch maar de gastpredikant daarop aanspreken?
Het komt ook voor (u kunt dat lezen in ons kerkblad) dat ’s middags of ’s avonds de dienst een andere benaming krijgt. Ik zal een paar voorbeelden noemen: opendeur dienst, alphadienst, vriendendienst, welkomstdienst, ontmoetingsdienst, jeugddienst, verdiepingsdienst, groeidienst, themadienst. Een slimme lezer zal natuurlijk zeggen dat veel van deze diensten verrassend veel lijken op een leerdienst. Soms zal dat ook best zo zijn. Maar door al die verschillende benamingen van soorten diensten wordt het wel verwarrend en kan het lerende aspect wel in de knoei komen. Daarom is het zo bijzonder dat we als kerken steeds weer terug mogen vallen op het belijden van de kerk, zoals het verwoord wordt in de Heidelbergse Catechismus, aangevuld met vragen die leven in onze tijd. Zowel bij jongeren als bij ouderen.
Beroepsbrief
Nemen we nog even een blik in de klassieke beroepsbrief voor predikanten dan moeten we soms constateren dat lang niet iedere zondag uit de catechismus of een ander belijdenisgeschrift wordt gepreekt. Natuurlijk, er is altijd wel een reden te vinden waarom dit niet mogelijk is. Denk alleen maar aan de werkdruk van predikanten waardoor er geregeld een ruiling moet plaatsvinden. En het valt voor een beginnend predikant ook niet mee om voor iedere zondag twee preken te maken: eentje vrije stof en eentje als leerdienst. Hij kan niet even een la opentrekken. Maar toch, wat zou het mooi zijn wanneer de middag- of avonddienst gebruikt wordt om iets te leren. Niet alleen met het hoofd maar vooral met het hart.
Verschillende malen wordt in de Heidelbergse Catechismus de vraag gesteld: wat heb ik er nou persoonlijk aan dit alles te weten? En dan volgt daar een antwoord op waar je mee verder kunt. Dan heb je weer wat geleerd. Als voorbeeld noem ik slechts de vraag in zondag 10: 'Wat hebben wij eraan om te weten dat God alles geschapen heeft en nu nog steeds door Zijn voorzienigheid onderhoudt?' En dan luidt het antwoord: 'Dat wij in tegenspoed geduldig en in voorspoed dankbaar mogen zijn. In alles wat ons nog kan overkomen mogen wij verwachting hebben van de goede zorg van onze God en Vader. Geen ander schepsel zal ons kunnen scheiden van Zijn liefde, omdat alle schepsels zó in zijn hand Zijn, dat zij tegen Zijn wil in, niets kunnen doen.'
Toch wel heel bijzonder zo’n leerdienst. En wat een voorrecht om als predikant op deze manier als leraar onder de zegen van de Here God bezig te mogen zijn voor jongeren en ouderen.
Leerdiensten afschaffen? Ik dacht het niet.
Pieter Sijtsma, Dokkum