Lijden kan voorkomen in verschillende vormen. Soms is het iets wat je als het ware gewoon overkomt. Ziekte, honger, handicaps. Maar je kunt ook lijden door wat mensen je aandoen. Denk aan oorlogen, aan haat tussen mensen. Dit lijden kan lichamelijk zijn, maar ook psychisch.
De directe gevolgen van de zondeval, zoals je die kunt lezen in het boek Genesis, kunnen ook een vorm van lijden zijn: onkruid in de akker, zodat mannen al zwoegend hun brood moeten verdienen, en vrouwen die pijn ervaren onder het ter wereld brengen van hun kinderen, en kunnen lijden onder de heerszucht van de man.
Een speciale vorm van lijden is ‘kruisdragen’. Niet in de vorm van ‘ieder huis heeft zijn kruis’, maar in de navolging van Jezus: 'Iemand die niet zijn kruis op zich neemt en mij volgt, kan mijn discipel niet zijn.'
Kruisdragen is lijden omwille van het geloof. Gelovigen kunnen dat niet alleen ondervinden door vervolging of kwaadsprekerij, maar ook doordat zij zichzelf helemaal wegcijferen voor armen en verdrukten. Dat kan veel voldoening geven, maar soms kan het ook te veel zijn.
Narekenen?
Als God een God van liefde is, volmaakt goed, en bovendien almachtig, waarom voorkomt Hij dan het lijden niet? Dat is een vraag die veel mensen bezighoudt. En ze komen vaak tot de conclusie dat het dus of het een of het ander is: of God is niet almachtig, of Hij is geen God van liefde. Waarom zou je dan nog in zo’n God geloven?
Op die manier spreekt de Bijbel niet over lijden. Mensen verkeren niet in de positie om te oordelen over God. Waarom niet? In de eerste plaats omdat ze veel te beperkt zijn. Mensen kunnen God niet narekenen. Dat wordt heel duidelijk als God aan Job antwoord geeft op zijn vragen: ‘Job, waar was jij toen ik de aarde grondvestte? Vertel het me, als je zoveel weet...’
Een tweede reden waarom wij God niet ter verantwoording kunnen roepen is dat wij zelf onderdeel van het kwaad zijn. Wij kunnen God geen dingen verwijten waarvan wij zelf de veroorzaker zijn. Niet alleen de duidelijk aanwijsbare dingen, zoals vervolging en onderdrukking overal in de wereld, maar ook ‘brave’ mensen laten anderen wel eens lijden, bijvoorbeeld door, soms onbedoeld, iets te zeggen wat de ander kwetst.
Strijd
Toch valt er nog wel meer over te zeggen. Er is ook lijden dat niet direct door God of door mensen veroorzaakt wordt. We moeten niet vergeten dat er nog steeds een strijd gaande is tussen God en de duivel. Toen Jezus op aarde was, deed Hij veel wonderen, vooral wonderen van genezing. Daarin liet Hij zien dat Hij streed tegen de werken van de duivel en hem de baas was.
Soms laat God mensen lijden als straf op hun zonde. In de Bijbel kom je dat regelmatig tegen. Maar je kunt het niet omdraaien. Jezus zegt zelf dat de mensen die omgekomen waren doordat er een toren op hen viel geen groter zondaars waren dan anderen. En de blindgeborene uit Johannes 9 was blind zodat Gods werk door hem zichtbaar kon worden.
Waarom?
Veel gelovige mensen denken dat je in het lijden dat je overkomt, moet berusten. Maar als je de psalmen leest kom je heel andere dingen tegen. Er wordt tegen God geschreeuwd over onrecht, over ‘waarom?’ Over ‘hoe lang nog moet ik dit verdragen?’
Het is dus niet verkeerd woedend te worden om onrecht door culturele tradities of corrupte leiders. Of op mensen die jou persoonlijk leed aan doen. Maar je moet niet in die woede blijven steken. God kan uit het kwade dat ons treft, iets goeds laten voortkomen.
Vaak zie je dat zelf niet, maar soms zie je iets van ‘zin’. Zo kun je sterker betrokken raken op anderen die iets ergs overkomt. Je kunt dan iets voor zulke mensen betekenen omdat je weet hoe het is. Soms kan het je ook dichter bij God brengen. Van mensen die vervolging ondervinden hoor je dat ze blij zijn dat ze voor God mogen lijden.
Uiteindelijk heeft lijden niet het laatste woord, omdat God de wereld zo liefheeft, dat Hij Zijn Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft eeuwig leven heeft!
Janneke van der Molen, Bierum
Voor dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van de bijdrage van dr. Gijsbert van den Brink in de bundel: Theo Boer en Dick Mul (red.), Lijden en volhouden, Buijten en Schipperheijn Motief: Amsterdam 2016, 190 p., € 16,95, ISBN 978-90-5881-906-2.