Afzien van eigen recht, dat leert Jezus zijn discipelen (Mat.5,38-42). Als hen persoonlijk onrecht is gedaan, kunnen kinderen van zijn Koninkrijk de uitoefening van recht aan God overlaten, of aan degenen die door Hem daartoe zijn aangesteld.
Jezus noemt een voorbeeld. Stel dat iemand je op je rechterwang slaat. Dat kan die persoon alleen maar doen met de rug van zijn hand. Alleen zo kan hij je rechterwang raken. Een dergelijke actie is een grove belediging. Moet je dan met gelijke munt terugbetalen? Nee, zo zegt Jezus, reageer in liefde. Je moet laten zien dat je bóven de situatie staat. Laat je niet leiden door vergeldingsdrang. Laat merken dat die belediging jou niets doet.
Effect
Jezus heeft dat zelf in praktijk gebracht. Toen Hij voor Annas stond (Joh.18,22) en iemand Hem een klap in het gezicht gaf, sloeg Hij niet terug: 'Als Ik verkeerd geantwoord heb, geef aan wat verkeerd was, maar als het goed was, waarom slaat u Mij?' Zo is onze Heiland. Toen Hij werd uitgescholden, schold Hij niet terug. Toen Hij leed, dreigde Hij niet, maar gaf dit over aan Hem die rechtvaardig oordeelt. (1Pet.2,23) Stond ook al niet beschreven van de Messias dat Hij zijn rug gaf aan wie Hem sloegen, en zijn wang aan wie Hem bespuwden? (Jes.50,6).
Wie als gelovige afziet van eigen recht, volgt het voorbeeld van Jezus. Maar daaraan zit ook nog een ander aspect. Een dergelijke manier van optreden kan een positief effect hebben. Daardoor loopt de situatie waarschijnlijk niet uit de hand en gaat de ander zich misschien bedenken.
Nee, Jezus gebiedt niet dat je dan alles maar moet laten geworden. Zeker niet. Er is verzet tegen de boze nodig. Dit verzet zal echter niet plaatsvinden vanuit wraakzucht, maar vanuit de liefde en langs de geëigende weg.
Jezus geeft daarbij een tweede voorbeeld. Als iemand een proces tegen je wil voeren en je onderkleed van je wil afnemen, moet je ook maar je bovenkleed afstaan. Ook hier geldt dat je je niet moet verzetten tegen wie jou persoonlijk kwaad doet. In die situatie kun je zelfs meer doen dan wat wordt gevraagd. De wet van Mozes zei dat een schuldeiser van een volksgenoot niet zijn bovenkleed mocht opeisen langer dan tot zonsondergang (Ex.22,26), want dan zou die persoon 's nachts niet meer warm kunnen worden.
Zo rekent een discipel van het Koninkrijk niet met zijn eigenbelang, maar met dat van zijn naaste. Zou door een daad die meer is dan het gewone – tóch het bovenkleed geven – , de ander niet tot inzicht kunnen komen?
Tweede mijl
Jezus acht deze manier van reageren belangrijk, want Hij geeft nog een ander voorbeeld. Waarschijnlijk doet Hij dat ook omdat we hardleers zijn op dit gebied. Hij zegt dat je twee mijl moet meelopen met iemand die je dwingt één mijl met hem te gaan. Jezus sprak deze woorden in een tijd waarin de Romeinen heer en meester waren in Palestina. Romeinse soldaten konden zonder probleem iemand bevelen een last te dragen. Ze deden dat toch ook bij Simon van Cyrene die het kruis naar Golgota moest dragen? Moest je dan in verzet komen? Dat was zinloos. Het was beter om die last nog maar een tweede mijl te dragen. In elk geval moet je beheerst reageren als jou persoonlijk een kruis wordt opgelegd.
Jezus noemt hierbij zelfs nog een vierde voorbeeld: Geef aan wie iets van je vraagt, en keer je niet af van wie geld van je wil lenen. Het kan zijn dat je naaste geen goede bedoelingen heeft. Dat moet je dan maar aanvaarden. Nee, niet dat je dan maar een fles jenever moet geven aan een dronkaard die daarom vraagt. Dat zou niet getuigen van liefde. Dat geldt voor alles wat wordt gevraagd en schade toebrengt aan een ander. Maar als je zélf nadeel ondervindt, moet je daar niet altijd heel moeilijk over doen. Een kind van het koninkrijk weet te incasseren.
Verzet
Zo leert Jezus zijn discipelen zachtmoedigheid: afzien van eigen recht. Maar dan zijn er natuurlijk situaties waarin we de boze wél moeten weerstaan. Dat is als de eer van God in het geding is. Dan moet je die boze tegenhouden. Jezus heeft daarvan een voorbeeld gegeven toen Hij in de woestijn werd verzocht. Wat deed Hij anders dan de boze weerstaan? Vanwege de eer van zijn hemelse Vader, en vanwege het heil van de zijnen. Satan wilde maar al te graag dat Jezus op zijn voorstellen zou ingaan. Maar Jezus weerstond hem. Heeft Hij ook niet de handelaars uit de tempel gedreven die de eer van zijn Vader aantastten? Ook toen de duivel met zijn plannen kwam om Hem af te houden van de lijdensbeker bood Hij weerstand. Daarna gaf Hij zich zonder weerstand over aan zijn tegenstanders. En hoe zal Hij op de jongste dag zijn grote tegenstander weerstaan! Daar zal Hij toch op een overweldigende manier satan definitief wegdoen en een einde maken aan al diens boze werken?
Kinderen van het koninkrijk van God kunnen van hun eigen recht afzien. Ze geven hun wraakgevoelens niet de vrije teugel, maar spiegelen zich aan hun Heiland. Zo leert Jezus de zijnen de wet van de andere wang, de extra gave en de tweede mijl, om wille van zijn Naam.
Nee, liefde laat dan niet alles maar over zijn kant gaan. Ze is streng als de eer van God in het geding is, en het heil van de naaste. Maar als de eigen eer wordt aangetast, laat zij de uitoefening van het recht aan anderen over. Dát is zachtmoedigheid: afzien van eigen recht en opkomen voor het recht van God en het heil van de naaste. Zalig zijn de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven.
D.J. Steensma, Feanwâlden