Piiiieeeewwwww BAM!! Omid kan het geluid van een inkomende raket nog precies nadoen. Het is 22 jaar geleden – hij was slechts 5 jaar oud – dat zijn gezin Afghanistan ontvluchtte, maar dat geluid weet hij nog. De Taliban veroverden toen de plaats waar het gezin woonde.
Zoals dat geluid in zijn geheugen staat gegrift, staat dit beeld op zijn netvlies gebrand: ‘We waren buiten aan het spelen en ik zag een kolonne mannen aankomen die er heel vreemd uitzagen: met lange baarden en geweren. We bevroren, allemaal. Eén van de mannen richtte zijn blik op mij en ik stoof weg. Iedereen rende naar zijn eigen huis. Doodsbang.’
De Taliban winnen die oorlog. Het gezin vertrekt; vader, moeder, de kleine Omid en zijn nog jongere zusje en broertje. Via Kabul en Kandahar naar Iran. ’s Nachts proberen ze de grens over te steken. Hun transport wordt tegengehouden. Er wordt met lichten geschenen, er worden mannen uit de groep gehaald. Omid wil het er niet over hebben.
Zijn gezin redt het, ze belanden vlakbij Teheran. Straatarm. ’s Nachts wikkelen ze kleren om bakstenen om die als kussens te gebruiken. Overdag haalt Omid brood; eerst een half uur lopen, dan uren in de rij staan. Om eenmaal vooraan vaak als ‘vieze Afghaan’ een klap te krijgen en terug te worden gestuurd naar het einde van de rij. ‘Niemand zei er wat van.’
Afghanen worden nu eenmaal gediscrimineerd. Je hebt je erbij neer te leggen. Heeft hij eenmaal brood bemachtigd, dan wacht er nog genoeg gevaar op de tocht naar huis. Regelmatig krijgt hij slaag of wordt het brood hem alsnog afhandig gemaakt. Tegen zijn moeder zegt hij niet dat hij bang is. Ze heeft genoeg aan haar hoofd.
Vader is ondertussen doorgereisd naar Europa, in de hoop daar een toekomst te kunnen opbouwen voor zijn gezin. In 2001 krijgt hij toestemming voor gezinshereniging. ‘We gaan naar Nederland’, vertelt moeder. Omid weet niet waar dat land ligt, hoe het eruit ziet. Maar hij droomt al jaren van een fiets, dus is zijn eerste vraag ‘Kan ik daar fietsen?’ Ja, dat kan. Hij is door het dolle heen.
‘Ik hoorde dat het er veilig was, in Nederland, en dat we daar naar school zouden mogen. Ik was zó blij! Mogen leren, ook daar heeft Omid van gedroomd. Op het vliegveld voegt een Iraniër Omid nog eens toe ‘Jullie zijn het niet waard om naar Nederland te gaan’. Maar dat kan hem dan al niet meer deren. Want ze gaan.
‘Ik kan me nog herinneren hoe we hier voor het eerst aankwamen. Hoe mooi het was. Hoe netjes. Wauw. En in Groningen keek niemand raar naar ons. Ik zei ‘hallo’ tegen iedereen en ze vonden het leuk dat ik Nederlands kon. Het was geweldig. Ik hoefde niet meer bang te zijn.’
In Groningen doet hij keihard zijn best op school. Maar met zijn elf jaar heeft hij al te veel gemist van de basisschool. Leerwegondersteuning, dat is het advies voor het vervolgonderwijs. Maar hij wil advocaat worden. ‘Met jouw niveau kan dat niet’, vertellen ze hem, ‘denk maar aan iets als timmerman’. Zijn wereld stort in. Maar dan komt de vechtlust in hem naar boven.
Hij werkt en werkt en werkt. Krijgt het voor elkaar dat hij naar vmbo mag. Daarna naar het mbo: International Business Studies. Klinkt mooi, maar wat is dat Engels moeilijk. De eerste dagen verstaat hij niets. Toch heeft de docent vertrouwen in hem: ‘Afghanen zijn leergierig’. Hij zet stug door. Doet 12 uur over een werkstuk waar anderen een uur over doen. Maar hij haalt het.
En dan mag hij naar het hbo. Eindelijk rechten gaan studeren. ‘Want er is zoveel onrecht in de wereld.’ Opnieuw heeft hij het de eerste tijd moeilijk met de taal. ‘Ik sloeg het eerste boek open: ‘Betrokkene heeft bedongen dat hij jegens eiser…’ Wat? Ik snapte er he-le-maal niks van. Ik dacht: weer net als vroeger stampen, jongen. Net zo lang lezen tot je het begrijpt en herhalen tot het in je hoofd zit.’
En nu is Omid bezig met afstuderen. Bij INLIA. ‘Ik kwam altijd langs die grote boot, waar INLIA vreemdelingen in nood opvangt en begeleidt. Daar had ik ook kunnen zitten. Dus ik wilde graag helpen.’ Hij meldt zich vorig jaar als vrijwilliger, helpt op de juridische afdeling met uitzoekwerk en afspraken. INLIA biedt hem aan dat hij hier kan afstuderen.
In juni moet dat gaan gebeuren. Het onderwerp: de implicaties van de privacywetgeving voor de opvang die INLIA biedt en de begeleiding van vreemdelingen naar een nieuw toekomstperspectief hier, in hun eigen land of in een derde land. De opvang en begeleiding van de mensen op de boot dus. En wie weet waar het diploma rechten Omid daarna voert…