Afspraak met de redactie van Kerkblad voor het Noorden was, dat ik zou proberen met regelmaat iets te schrijven over film en theologie. Helaas is daar tot nu toe weinig van terechtgekomen. Nu wel een keer, en ik ga voor 2022 proberen er meer werk van te maken. Zie dat maar als een goed voornemen. De redactie stelde mij de vraag: wil je eens wat aandacht besteden aan enkele kerstfilms die de moeite waard zijn?
Dat werd een interessante zoektocht. Mij bleek dat er eigenlijk heel weinig kerstfilms zijn, die raken aan de kern van kerst, en waarin de geboorte van Jezus ook echt een plek heeft. Veel films komen niet verder dan zoetig lief zijn voor elkaar. Deze zoetige hollywood – traditie is al decennia oud. Het gaat vooral om lief zijn voor elkaar, en in de oudere films gebeurt er af en toe ook nog weleens een wonder.
Diepe lijnen, die soms in goede films worden getrokken, die ons brengen bij zonde, redding en verlossing, kom je in het genre ‘kerstfilm’ bijna niet tegen. Het lijkt erop dat we met kerst vooral warme en gezellige films willen, en verder niet te veel nadenken.
Tegelijk: in al die kerstvertellingen die niet over de Verlosser gaan, gaat het nog heel vaak wel over de dingen waar we in de rest van het jaar al niet eens meer op durven te hopen: dingen als hoop, wonderen, vrijgevigheid, opofferende liefde en vrede op aarde. En vooral dat alles toch nog goed komt. Dat lijkt mij toch een bemoedigende gedachte: In ieder geval is het verlangen naar deze dingen (ten diepte: verlossing) nog niet weg uit onze verhalen en uit onze harten. Een verlangen dat ons brengt bij het verhaal dat zoveel meer is dan een verhaal: het evangelie. De goede boodschap van de geboorte van de Heiland.
Met wat aarzeling dan toch een lijstje met films, die volgens mij het overwegen waard zijn. Al was het alleen maar om in deze tijden van lockdown een druilerige vakantiemiddag of -avond met je gezin of met vrienden samen te ontspannen. En wie weet : ook een kerstfilm kan nog wel wat stof opleveren voor een goed gesprek.
6. the bishop’s wife (1947, Henri Koster) / The preacher’s wife ( Penny Marshall, 1996)
Ik weet niet of het nu meteen een aanrader is, maar wel een goed voorbeeld van zo’n net – niet meer – kerstverhaal. In beide films wordt het boek The Bishop’s wife van Robert Nathan, uit 1928, verfilmd.
De hoofpersoon, bisschop of dominee, heeft hard hulp nodig, en hij bidt er om. Dan komt er hemelse hulp: een engel wordt naar hem gezonden. Maar al snel wordt duidelijk dat de engel een heel eigen agenda heeft: hij is gekomen is om het huwelijk van deze geestelijke te redden. En passant doet de engel nog wat wonderen, en het komt allemaal goed. Dat is ongeveer het verhaal. Wat mij dan opvalt: de setting van het verhaal is een christelijke. Er is sprake van gelovigen, van geestelijken en van Gods ingrijpen in de wereld. Er wordt gepreekt. Maar met kerst gaat het niet over de Verlosser Die komt, maar over een engel die wonderen doet. Het lukt dus niet om door te stoten naar de diepere lagen van de verlossing die een mens nodig heeft. Overigens biedt de tweede versie wel een charmante vertolking van Denzel Washington en Whitney Houston, en goede gospelmuziek.
5. Christmas with the Kranks (Joe Roth, 2004)
Deze film is gebaseerd op het boek Skipping Christmas ( ‘Kerst overslaan’ ) van de beroemde auteur John Grisham. In dit boek vertelt Grisham, die zelf een christen is, over een stel dat dit jaar niet mee wil doen aan alle oppervlakkigheid van kerst. In plaats daarvan willen ze samen met kerst een Caribische cruise doen. Ze ontdekken dat dit plan hen ook niet brengt bij de betekenis van kerst. Dat boek is echt een aanrader als een ontspannen en komisch verhaal voor de kerstdagen, dat ook nog de vraag stelt waar kerst nu echt om draait.
De verfilming verzandt helaas al te snel in een Home alone-achtige humor, waar je maar net van moet houden. Misschien voor ons wat te flauw en Amerikaans. Toch blijft de plot de moeite waard: de familie Krank ( Kranky betekent humeurig) ontdekt dat kerst over meer gaat dan de lampjes. Wat mij betreft zeker niet de beste van deze lijst, maar omwille van Grisham wil ik hem toch noemen.
4. Little women (1994, van Gillian Armstrong)
Een fantastische cast van erg goede actrices ( onder andere Winona Ryder )brengt het boek van Louisa May Alcott, Little women, gescheven in 1868 en 1869 tot leven.
De zussen Jo, Meg, Amy en Beth, wonen in Concord, Massachusetts, Ze proberen hun weg te vinden in het leven. Het verhaal vertelt over hun dromen, over de moeiten die ze tegenkomen in het leven, en hoe ze groeien naar volwassenheid. Dit verhaal doet wel denken aan de boeken van Jane Austen, in haar aandacht voor relaties, in de licht didactische inslag, en omdat het verhaal wordt verteld vanuit vrouwelijke hoofdpersonen. Deze kijk je niet voor de actie of de spanning. Een film met sfeer, elementen van kostuumdrama, warmte en ook inhoud.
3. Klaus (2019, Sergio Pablos)
Een genot voor het oog, deze handgetekende animatiefilm van Sergio Pablos. De vormgeving alleen al maakt deze kerstvertelling een aanrader. Het is echt geen christelijk kerstverhaal, want het is een vertelling over een postbode en de kerstman. Toch gaat het wel ergens over. Dat is vaker op te merken bij dergelijke verhalen. De lijn van het evangelie is in veel van onze seculiere verhalen niet helemaal verloren gegaan. Dat vind ik een bemoedigende gedachte. Zo ook hier. De hoofdpersoon is een postbode, die zin vindt in zijn leven wanneer hij iets moois heeft uit te delen. Maar dan loopt hij vast op achterdocht en wraakzucht van de mensen in het dorpje Smerenburg. Kunnen gulheid en vrijgevigheid het winnen van hun wrokkigheid? Visueel genot, dat ook nog wel een goed gesprek met de kinderen kan opleveren over de macht van de zonde, en over hoe het kwaad wordt overwonnen.
2. The nativity story (Catharine Hardwick, 2007)
Tsja, wat moet ik ervan zeggen. Ik wilde in deze lijst graag ook een kerstverhaal dat niet over de kerstman gaat. En dan kom je erachter dat er niet veel te kiezen overblijft. Deze film biedt het kerstverhaal op een bijbelgetrouwe manier aan. Je kunt wel zien dat dit soort verhalen niet wordt ondersteund met de miljoenen Hollywood-dollars waar andere films uit kunnen putten. Maar het is dan toch het echte kerstverhaal. En iets mooiers dan dit is er niet te vertellen.
1. Chronicles of Narnia: Lion, Witch and the Wardrobe (2005, Adam Adamson)
Voor velen vast bekend, dit verhaal van de christelijke auteur C. S. Lewis: het betoverde land achter de kleerkast. Niet meteen een kerstfilm, maar we eentje die past in de dagen en sfeer van de kerstvakantie. In ieder geval zit er winter genoeg in. De verfilming door Disney kan ook een goede manier zijn om de kinderen kennis te laten maken met de Narnia-boeken van Lewis. Deel 1 gaat over kinderen die tijdens de tweede wereldoorlog in London een heel nieuw land ontdekken, waar ze binnenkomen via de kleerkast van hun oom. In dat land ontmoeten ze allerlei fantasiewezens, goed en kwaad. Ook ontmoeten ze Aslan, de Leeuw. Deze Leeuw verwijst in alles wat hij doet naar de Leeuw van Juda. Lewis vertelt in de verhalen over Aslan het evangelie van de Bijbel: het verhaal van verlossing en verzoening door voldoening. Mooi om met kerst in een avonturenverhaal deze lijnen te ontdekken. Een film over ridders en prinsessen, over kastelen en fantasiewezens, over keuzes maken, fouten maken en vergeving. Wat mij betreft een aanrader voor het hele gezin, om samen te kijken en vooral een boek om elkaar voor te lezen! En om over door te praten.
Ds. Rik Bikker, Haren