Wat moet je geloven om christen te zijn? Als je alleen zegt: ‘Ik geloof’, dan ben je er nog niet. Er zijn zo veel mensen die geloven, maar daarmee nog geen christen zijn. Wat moet je geloven om christen te zijn?
Voor de zomer van 2023 kwam mijn boek Geloven doe je zo. De twaalf artikelen van het geloof uit. Een journalist zei in een interview over het boek: ‘Ik dacht dat het boek zou gaan over het christelijke leven.’ Ze was afgegaan op het woord ‘doe’ in Geloven doe je zo. Als je gelooft, dan doe je zo. Maar dat bleek toch iets anders te liggen. Het boek gaat meer over de leer dan over het leven.
Geloven doe je zo kun je op twee manieren opvatten. Je zou de titel kunnen lezen alsof het een fluitje van een cent is om te geloven. Zo gedaan, niets moeilijks aan. Maar zo is de titel niet bedoeld. Met Geloven doe je zo wil ik zeggen: dit is hoe christenen geloven. Is dat niet wat dwingend, voorschrijvend? Misschien wel, maar dat is dan maar zo. Als je christen wilt zijn, kun je niet zelf bepalen wat je gelooft of niet.
Koor
Theoloog Van Ruler gebruikte daar een prachtig beeld voor. Als je het christelijk geloof gaat belijden, denk bijvoorbeeld aan openbare geloofsbelijdenis, dan voeg je je in het koor dat al eeuwenlang de lofzang zingt. Je komt daar niet solo-zingen. Je zingt mee. De christelijke kerk belijdt dit geloof al eeuwen lang. Het is prachtig als jij een getuigenis mag geven of in een gesprek mag vertellen hoe God jouw leven geleid heeft en hoe je tot geloof gekomen bent. Maar het gaat niet allereerst om onze eigen geloofsweg. Wij belijden ons geloof, maar wij belijden vooral het geloof. Het was er al lang voordat het christelijk geloof ook mijn geloof werd.
Wat geloven wij?
Het boek dat ik schreef is ontstaan vanuit een prekenserie over de twaalf artikelen. Ik preekte erover in de gemeente van Antwerpen-Deurne. Bij de mooiste dingen van die tijd hoorde het inwijden van nieuwe gelovigen in het christelijk geloof: gesprekken en lessen over wat geloven is, wie God is, wat het betekent om God te leren kennen, wat de betekenis van Jezus’ lijden en sterven is, en van Zijn opstanding, en nog veel meer. In zo’n proces richting het belijden van het geloof is het belangrijk na te denken over de vraag: ‘Wat geloven wij als christenen?’
In Handelingen 8 lezen we over de man uit Ethiopië die op de terugweg vanuit Jeruzalem uit de boekrol van Jesaja leest. Hij krijgt het christelijk geloof uitgelegd en wil gedoopt worden. Filippus zegt dan: ‘ Als u met heel uw hart gelooft, is het geoorloofd.’ En de man belijdt dan zijn geloof met de woorden: ‘Ik geloof dat Jezus Christus de Zoon van God is’ (Hand. 8:37). Deze prachtige geloofsbelijdenis is niet in elke Bijbelvertaling te vinden. Dat komt omdat deze woorden niet te vinden zijn in de oudste versies die er nog zijn van het bijbelboek Handelingen. Blijkbaar is deze tekst er later bijgeschreven, omdat men dit absoluut belangrijk vond als iemand gedoopt wilde worden. Wat moet je geloven om gedoopt te kunnen worden? Wat moet je geloven om christen te zijn? De apostelen en de vroege kerk zeiden: ‘dat Jezus Christus de Zoon van God is.’ Kort maar krachtig, en nodig om christen genoemd te worden.
Geloven
In het onderwijs over het christelijk geloof is vaak onderscheid gemaakt tussen het geloven zelf en de inhoud van het geloof. De twaalf artikelen zijn twaalf zinnen die de inhoud van het christelijke geloof beschrijven. Dit zijn de zaken die we geloven. Nu ja, zaken? De Heidelbergse Catechismus noemt de twaalf artikelen beloften van het Evangelie (Zondag 7). En zo is het. Als iemand aan je vraagt: ‘Wat geloof jij precies?’, dan kun je proberen uit te leggen wat het christelijk geloof inhoudt, maar je kunt ook zeggen: ‘Mag ik ook antwoord geven op de vraag in Wie ik geloof?’ Anders dreigt het gevaar dat je allerlei dingen gaat noemen die we als christenen geloven en voer voor discussie kunnen zijn. Zou het niet mooier zijn om de inhoud van het geloof sterk te verbinden met wat geloven is, eigenlijk: met Wie God is? Geloven is gegrepen zijn door Wie God is.
Wat is geloven dan? Heel kort kun je zeggen: ‘God kennen en vertrouwen’. Dat kennen is meer dan veel weten over God en de Bijbel. God kennen is iets persoonlijks. Je kunt veel over iemand te weten komen, zonder hem of haar te kennen. Zo is dat bij God ook. God kennen is persoonlijk en relationeel: Gods woorden komen bij je binnen, je beantwoordt die in gebed, je krijgt een relatie met God. God kennen gaat dan ook samen met God vertrouwen. Hoe meer je Hem leert kennen in Zijn trouw en goedheid, hoe meer je merkt dat je geloof in Hem groeit. Kan niet missen. Je hebt zoveel van God en Zijn grootheid en goedheid gezien, dat je niet anders meer kunt en wilt dan je aan Hem toevertrouwen.
Ik denk dat je pas zeker kunt weten dat God er is, als je je aan Hem toevertrouwent met je hele hart. Geloven is een werkwoord. Er zit beweging in. Geloof heb je niet, geloven doe je. Geloven is een kwestie van verlangen, zoeken, vinden en leven.
Ds. Anne van Olst is directeur van de Evangelische Hogeschool in Amersfoort en Christelijk Gereformeerd predikant