Omgaan met conflicten is vaste kost in managementopleidingen en tijdens
workshops van bedrijven. Het zijn dure uren, want het kost nogal wat om
getraind conflicten te lijf te gaan of te voorkomen. Die bedragen zijn
vaak door kerken niet op te hoesten. We werken nu eenmaal vaak
letterlijk en figuurlijk pro Deo. Toch zien we een toenemende drang om
ook in de kerkelijke gemeente deskundigen in te vliegen om vastgelopen
processen en verhoudingen weer vlot te trekken. De zogenaamde mediators
hebben er hun handen vol aan. Waarom is dat? Conflicten in de kerk zijn er altijd geweest. Voor een deel is (onze) kerkgeschiedenis daardoor bepaald. Soms wordt gezegd: het was strijden voor de waarheid, maar er kwam ook veel ?vlees en wereld? bij. Met andere woorden: waren twee vooraanstaande kerkleiders minder koppig en/of heerszuchtig geweest, dan zou de kerkgeschiedenis anders gelopen zijn. Zo betrekkelijk kunnen dingen ook weer zijn. Waarom dan nu deskundigheid inhuren? Omdat wat in de ?gewone? maatschappij nuttig kan zijn, ook in Gods kerk en koninkrijk heilzaam kan zijn. Tegelijk is te bedenken dat heel wat broeders en zusters in de kerk inmiddels vanwege hun opleiding en werk, hier ervaring mee hebben en dat in- en aandragen binnen de kerk. En daar is niets mis mee, tenzij het ?gedoopt management? is. Dat wil zeggen aansluiting zoekt bij de bijbelse principes en wil werken in afhankelijkheid van de Heilige Geest. Positief/negatief
Het boek ?Zonder wrijving? is opgedeeld in drie onderdelen. 1. Wat is een conflict nu eigenlijk? 2. Hoe kun je een conflict voorkomen? En 3. Hoe kun je conflicten hanteren en beheersen? Een overzichtelijke opzet. Handig voor degene die er nog niet zoveel kaas van gegeten heeft. Je komt te weten dat er conflicten zijn in soorten: persoonlijke, zakelijke, belangen- en machtsconflicten, blz. 15. Dat lijkt een open deur, maar is dat toch minder dan we denken. We pakken een zakelijk conflict al gauw op als een persoonlijk conflict. Of we vergeten dat achter een kwestie niet alleen het punt waarover onenigheid speelt aan de orde is bijv. al of niet kindernevendienst, maar ook bijvoorbeeld dat de behoudende of juist de progressievere hoek zijn invloed wil behouden of versterken. De schrijvers stellen dat conflicten positieve en negatieve effecten hebben. Wij weten waarschijnlijk heel gauw de negatieve te noemen, maar bedenk ook eens het positieve effect. Nadat we samen door spanning en moeite zijn gekomen tot een uitkomst, kan de winst zijn dat we meer vertrouwen in elkaar hebben en ons meer met elkaar verbonden voelen. De lucht kan door een conflict ook opklaren. De broeierige sfeer eindelijk eens doorbroken, blz.17. Maar het is waar, vaker merken we negatieve gevolgen: vervreemding en verharding. De Bijbel geeft ons handreiking hoe om te gaan ook met moeilijke situaties en met moeilijke mensen, te beginnen bij jezelf.
Oorzaken/processen
Het is goed om je te realiseren waarom conflicten kunnen ontstaan en hoe ze kunnen verlopen. Vaak worden we door een conflict overvallen, bijvoorbeeld tijdens een (gemeente)vergadering of tijdens een bezoek. Opeens voelen we ons onheus bejegent; opeens staat een broeder op die met hoge stem (en vaak zenuwachtig) kenbaar maakt dat hij ?tegen? is en ?dat veel anderen er net zo over denken als hij.? Het is daarom goed inzicht te hebben in hoe mensen verschillend van karakter zijn en hoe dat een rol speelt tijdens een vergadering of in een ontmoeting. De schrijvers geven in hun boek opdrachten om en jezelf en anderen eens te observeren. Let dan niet alleen op wat jij zelf en/of de ander zegt, maar ook hoe jij en/of hij het zegt en met welke houding (non-verbale communicatie), blz. 25. Een conflict is ingewikkelder dan je denkt. De schrijvers spreken in dat verband van een ?conflictspiraal?. We kennen er waarschijnlijk allemaal voorbeelden van. Een probleem kan zo ontaarden tot een strijd met ?minne? middelen als zwartmaken en roddel. Dat doet de zaak en de kerk van Christus geen goed. ?Het is belangrijk om een conflict om te buigen naar de-escalatie (oplossing), blz. 33. Om die te bereiken is het goed te bedenken welke rol iedereen speelt in een conflict en wie er kunnen helpen om tot een oplossing te komen. Een derde partij inschakelen kan van groot belang zijn en van wijsheid (en nederigheid) getuigen. Een opdracht om uit te voeren is: lees de beschrijving van de verschillende rollen nog eens. Heb je de neiging een bepaalde rol op je te nemen? blz. 41.
In hoofdstuk 4 gaan de schrijvers in op de rol die emoties spelen bij een conflict. Dat zijn niet alleen emoties van boosheid en verdriet, maar ook van sympathie en antipathie en van onmacht en angst. Goed om te weten wat jou drijft, maar ook om te bedenken wat de ander kan drijven. Soms is de ander niet echt boos of verontwaardigd, maar voelt hij zich bedreigt door jouw opstelling of mening. Dezelfde gevoelens kunnen er bij jezelf zijn. Gevolg, ook bij je zelf: je bent harder tegenover die ander dan zou moeten of juist andersom: je mijdt de ander omdat je meent door hem/haar gekwetst te zijn. Van lieverlee kun je dan zo maar in een ?conflictspiraal?belanden.
Preventie
In het tweede deel gaan de schrijvers in op hoe je conflicten kunt voorkomen. Dat betekent dus niet ?zwijgen om de lieve vrede wil?. Voorkomen begint juist met helderheid te scheppen door te communiceren. Tip: maak van een klacht een vraag; begin het gesprek wanneer je kalm bent en luister echt naar wat de ander zegt (vul niet zelf in en aan), blz. 64.
In hoofdstuk 6 worden een aantal methoden aan de hand gedaan in schema?s op welke manier je in een conflict wilt en kunt staan. Leerzaam om je eigen rol te ontdekken die je mogelijk eerst onbewust al vaak goed of verkeerd vervult.
Hanteren en beheersen
We zijn allemaal mensen met beperkingen. We hebben vanuit ons karakter en vanuit onze opvoeding en cultuur meegekregen hoe we in dingen staan, blz. 66. Sommigen zijn van nature geneigd conflicten te vermijden. Dat klinkt op het eerste gezicht sympathiek. Je bent geen ?ruziemaker en ruziezoeker?, maar ondertussen: je ergert je wel, je voedt innerlijk wel negatieve gevoelens, ook over personen, maar je ?vermijdt? alles. Het lijkt vrede, maar o wee. Op een ongedacht moment komt het er uit als een explosie. Beter is dit van jezelf te erkennen en te leren eerder je gevoelens op een passende wijze te uiten en bespreekbaar te maken met de ander.
In hoofdstuk 8 geven de schrijvers allerlei manieren van onderhandelen weer. Daarbij kan veel fout gaan. Bijvoorbeeld door te zeggen: ?Je bent ook altijd tegen!? Beter is te zeggen: ?Jij bent er tegen, maar hoe denk jij dan dat we verder kunnen komen?? Dan streef je naar een win-win situatie, blz. 104. Kom je er samen ondanks alle toepassing van conflicthantering nog niet uit, dan kun je altijd nog hulpzoekend bij anderen, hoofdstuk 10. De Spreukendichter zegt al: ?Wie vele raadgevers heeft is wijs? en het gezegde blijft waar: Zonder wrijving geen glans.
Assen
Stoffer Otten
N.a.v. Zonder wrijving geen glans de winst van het omgaan met conflicten, Auteurs: Wilhelm van de Burg & drs. Gerrie Ham-Willemsen, 144 pag., prijs: ? 13,90, ISBN 978 90 435 1445 3, uitgave: Kok ten Have, Kampen.