Enkele jaren geleden is op aandringen van de vorige minister van
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) Cees Veerman, de Groene
Kennis Coöperatie (GKC) opgericht. De GKC is een overkoepelend orgaan
van alle groene kennisinstellingen in Nederland, van VMBO tot en met de
Wageningse Universiteit. Eveneens op aandringen van Cees Veerman worden
de innovaties in het Groen Onderwijs onder de vlag van de GKC door
programmateams uitgevoerd. Het voordeel van deze aanpak is dat de
minster voor bepaalde thema?s nu ??n aanspreekpunt in het Groen
Onderwijs heeft, en niet langer voor elk onderwerp bij circa 15
verschillende scholen hoeft aan te kloppen. E?n van de ontwikkelthema?s in het Groen Onderwijs is ondernemerschap. Samen met een collega van de Christelijke Agrarische Hogeschool in Dronten, mag ik aan dit programma leiding geven. Een leuke en uitdagende taak, vooral omdat het enkele jaren geleden nieuw was en we zelf moesten uitvinden hoe je zoiets deed, het was letterlijk ?learning by doing?.
Ondernemerschap
Maar wat is nu precies ondernemerschap en kun je ondernemerschap leren? Hoe zorg je ervoor dat ondernemerschap in het Groen Onderwijs wordt versterkt?
Als programmaleiding hebben we er bewust voor gekozen over dit soort vragen geen uitvoerige academische discussie te voeren. Voor wat betreft de definitie van ondernemerschap hebben we een essay van het Landbouw Economisch Instituut (LEI) over ondernemerschap, getiteld ?de kunst van het zien en het realiseren? als uitgangspunt genomen. En voor wat betreft de vraag of je ondernemerschap kunt leren, hebben we gezegd dat de een er meer aanleg voor heeft dan de ander, maar dat het bij iedereen in meer of mindere mate ontwikkeld kan worden. En vervolgens zijn we gewoon aan de slag gegaan. Het doen staat bij ons voorop!
De kunst van het zien en het realiseren
Eigenlijk is in de titel van het genoemde essay de essentie van ondernemerschap verwoord. Een succesvol ondernemer is iemand die gericht is op de externe omgeving, om zodoende zijn onderneming optimaal aan te passen aan de wensen van die omgeving, van de markt en de maatschappij. Het ?zien? is hierbij een eerste vereiste. Een ondernemer moet goed in de gaten houden welke ontwikkelingen in de omgeving van zijn onderneming plaatsvinden. Daarbij is het belangrijk dat de ondernemer van twee kanten leert kijken; van buiten naar binnen en van binnen naar buiten. Als je van buiten naar binnen kijkt, dat wil zeggen vanuit de omgeving naar de onderneming, stel je de vraag of en waarom jij door de omgeving wordt gewenst. Ondernemers vinden deze manier van kijken en zichzelf bevragen vaak heel lastig. En laten we wel wezen, deze vraag is ook heftig, want het gaat om het bestaansrecht van de onderneming.
De tweede manier van kijken is van binnen naar buiten, dus vanuit de onderneming naar de omgeving. Daarbij wordt de vraag gesteld, wat kan ik voor mijn omgeving betekenen, wat kan ik produceren en voor een redelijke prijs verkopen? Welke kansen doen zich in de markt voor die ik kan benutten? En vervolgens gaat het dan om de kunst van het realiseren, het succesvol ondernemen.
En eigenlijk is er ook nog een derde manier van kijken, namelijk vanuit de ondernemer zelf. Daarbij stelt de ondernemer zichzelf vragen als, wie ben ik en wat voor ondernemer ben ik, wat wil ik en waar word ik gelukkig van. Deze laatste manier van kijken en letterlijk jezelf bevragen is het meest indringend. Veel ondernemers komen daar pas na een aantal jaren aan toe.
Geloven
De subtitel van dit artikel is ?geloven is ondernemen?. Het staat er als een stelling. U kunt het daar wel of niet mee eens zijn. Ik wil hem in de tweede helft van dit artikel graag wat verder uitwerken.
Om te beginnen zet ik enkele is-gelijk-tekens: voor ondernemer mag u christen of gelovige lezen (of nog liever uw eigen naam invullen), voor onderneming mag u gemeente lezen, en voor omgeving vraag ik u samenleving in te vullen (sommige mensen zeggen liever: wereld).
En vervolgens gebruik ik de titel van het essay van het LEI ?de kunst van het zien en het realiseren? als metafoor voor het leven van een christen en voor het functioneren van een gemeente.
Ook voor christenen zijn die verschillende kijkrichtingen aan de orde en belangrijk. In 1 Korinthi?rs 4:9 staat: ?we zijn voor heel de wereld, zowel voor engelen als mensen, een schouwspel geworden.? Er wordt dus, om zo te zeggen, van buiten naar binnen gekeken. Christenen vinden dat wel eens lastig, dat er zo op ze wordt gelet, dat datgene wat je doet en ook datgene wat je laat, door anderen wordt uitvergroot. Dat is ook best heftig! Dit geldt voor een christen als individu, het geldt net zo goed voor een gemeente. Toch is het goed om voortdurend die spiegel voorgehouden te krijgen en als het ware jezelf van buitenaf eens te bekijken. Het houdt je als christen en als gemeente scherp!
Die tweede kijkrichting, van binnen naar buiten, is ook belangrijk. Ik lees in het Nieuwe Testament een aantal keren van Jezus, dat wanneer Hij naar de mensen kijkt Hij met ontferming bewogen is (Mattheüs 9:36 en 14:14). Jezus leert ons op een bepaalde manier naar buiten te kijken, namelijk vol ontferming, met de sterke wil om iets wezenlijks voor die ander te betekenen. Het kostte Jezus zelf de hoogste prijs!
Net als bij ondernemers is ook bij christenen die derde manier van kijken het meest indringend. Dat ik mezelf vragen stel als: wie ben ik, wie wil ik zijn, wat wil ik betekenen? En als christen denk ik er dan achteraan ? voor God? Dat zijn inderdaad heel indringende vragen en ook vragen waar je soms na jaren pas aan toe bent.
Van ondernemers kan ik als christen leren dat goed kijken een kunst is die je kunt ontwikkelen. En van Jezus kan ik als christen leren dat met ontferming kijken eveneens iets is dat je kunt leren. Bid Jezus er maar om dat Hij het jou wil leren.
Doen
Het tweede deel van de titel van het essay is ?? de kunst van het realiseren?. De vergelijking tussen ondernemerschap en christen zijn, wordt nu spannend. Jacobus is op dit punt in zijn brief heel duidelijk, bij het geloof gaat het om het doen. Geloven zonder te doen, is volgens Jacobus waardeloos en dwaas. En tegelijk weten we als christenen dat we het niet op eigen kracht kunnen, we hebben Gods genade en hulp er hard bij nodig. Laten we alsjeblieft maar niet proberen om van die twee dingen een logisch geheel van te maken. Laat de gave van God en de eigen verantwoordelijkheid alsjeblieft gewoon naast elkaar bestaan. Wat dat betreft lijkt geloven inderdaad op ondernemerschap, enerzijds wordt het je gegeven, anderzijds kun je het ook ontwikkelen.
Een schone en uitdagende taak voor de gemeente van Christus en het christelijk onderwijs.
Verspil geen tijd en energie met uitgebreide academische en theologische discussies, zet het doen voorop!
De kunst van het zien en het realiseren.
Ik bid Jezus en de Geest of zij het mij willen leren.
Dronten
Wiggele Oosterhoff