Het vorige artikel in de reeks over landbouwwetenschappen ging over
ondernemerschap. Daarin stond de publicatie van het Landbouw Economisch
Instituut ?de kunst van het zien en het realiseren? centraal. In dit
artikel wil ik op het aspect van zien en waarnemen nog wat dieper
ingaan.In het agrarisch onderwijs en in het landbouwkundig onderzoek kennen we waarnemen niet als een apart vakgebied. Maar als je met mensen uit het bedrijfsleven praat over wat studenten goed moeten kunnen, dan wordt dat woord waarnemen vaak genoemd. Studenten in het agrarisch onderwijs moeten goed leren waarnemen. Dat geldt op verschillende vakgebieden. Bij bodemkunde moeten studenten leren om goed naar de bodem te kijken. Hoe diep wortelt het gewas in deze grond, zie ik gangen van regenwormen of zie ik verdichte lagen in het bodemprofiel.
Bij veel andere opleidingen moeten studenten leren om goed om zich heen te kijken; wat gebeurt er in dit bedrijf, hoe ziet de omgeving van dit bedrijf eruit, hoe vinden ontwikkelingen plaats en waarom voert een bedrijf bepaalde veranderingen door.
Het gaat er in het agrarisch onderwijs dus om dat je studenten leert waarnemen, om op basis daarvan inzicht te verwerven. Studenten moeten deze competentie (zo noemen we dat in het onderwijs) op meerdere plaatsen kunnen oefenen en toepassen. Bijvoorbeeld in een bedrijf waar ze stage lopen, maar ook in de omgeving van dat bedrijf. Of nog groter, in de hele samenleving, nationaal en internationaal.
Hoewel ik in mijn diensttijd ben opgeleid als waarnemer bij de artillerie, vind ik het moeilijk om studenten te leren waarnemen. Want heel vaak geldt letterlijk ?ik zie, ik zie, wat jij niet ziet?. De uitdaging van het (agrarisch) onderwijs is om het de ander ook te leren zien.
Zien en geloven
Wat in het onderwijs geldt, is ook bij geloven van belang. In de Bijbel worden we namelijk ook vaak opgeroepen om goed te kijken. Daarbij is het waarnemen niet een doel op zich, maar juist een middel voor iets anders. Bijvoorbeeld: zien om je te verwonderen, zien om inzicht te krijgen in de geschiedenis, kijken of je echt als christen leeft.
Ook bij het christelijk geloof is het belangrijk om goed te leren kijken. En net als in het onderwijs is het een hele kunst om dat te leren. In veel kerken heeft de Bijbelse zin ?het geloof is uit het horen? diepe sporen achtergelaten. Toch zou het goed zijn als ook in de kerk gelovigen wordt geleerd om goed waar te nemen. Nogmaals, niet als een doel op zich, maar als middel om de betekenis van zaken te door-zien.
Verwonderen
Psalm 8:4,5 Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door u daar bevestigd, wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt, het mensenkind dat u naar hem omziet?
Job 40:15 Zie het nijlpaard dat ik heb geschapen, net als jou.
Dit zijn slechts twee voorbeelden van Bijbelteksten die mij aanmoedigen om goed te kijken. Het mooiste voorbeeld staat wat mij betreft in het scheppingsverhaal van Genesis 1, het staat er als een refrein, En God zag dat het goed was. En in Genesis 1:31 staat dan de climax, God keek naar alles wat Hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was. Prachtig!
Ik kan erg genieten van al het moois dat er in de schepping te zien is, ik hoop u ook. Maar er is meer dan het kijken naar mooie dingen in de natuur. De Bijbel laat ons zien dat we als het ware door de mooie dingen van de natuur heen moeten kijken om zo zicht te krijgen op Hem die dat allemaal heeft gemaakt, de Schepper zelf. Om vervolgens onder de indruk te raken van zijn grootheid en zijn almacht en dat we ons verwonderen.
Geschiedenis
Jezus onderwijst zijn discipelen om goed op te letten en naar de ?tekenen van de tijd? te kijken. Onder andere in Marcus 13 kunt u over dit onderwijs lezen. Wat in dit onderwijs van Jezus opvalt, is dat Hij zijn leerlingen op allerlei dingen wijst, die zullen gebeuren en dat zij op basis van die gebeurtenissen kunnen weten in welke tijd ze leven. Om duidelijk te maken wat Hij precies bedoelt, maakt Jezus de vergelijking met een vijgenboom. Marcus 13:28 Leer dan van de vijgenboom deze les: zo gauw zijn takken uitlopen en in blad schieten, weet je dat de zomer in aantocht is. Zo moeten jullie ook weten, wanneer deze dingen gebeuren, dat het einde nabij is. De les van Jezus is dus dat we goed moeten letten op de dingen die in de samenleving dichtbij en wereldwijd gebeuren. We zien allemaal de beelden van over de hele wereld op de TV. Daarmee krijg je zicht op Gods plan met de toekomst van deze wereld.
Christelijk leven
De apostolische brieven in het Nieuwe Testament roepen de lezer op om toe te zien. Niet in de zin van toekijken, maar in de zin van opletten. Een mooi voorbeeld is 1 Tessalonicenzen 5:15 Zie erop toe dat niemand kwaad met kwaad vergeldt en streef altijd naar het goede, zowel voor elkaar als voor ieder ander. Naar elkaar kijken en op elkaar letten.
Vaak wordt dat als negatief ervaren, maar zo wordt het in de Bijbel niet bedoeld. Het doel van het op elkaar toezien is namelijk een stukje zorg voor elkaar. Het is een wijze aanbeveling, zeker voor de Westerse samenleving, die gekenmerkt wordt door individualisering.
Tekenen
In de kerk kennen we de sacramenten. Het zijn tekenen van een diepere betekenis. Namelijk dat Jezus Christus voor onze zonden is gestorven, dat Hij de dood heeft overwonnen en dat we daardoor kinderen van God mogen zijn. Ook bij de sacramenten geldt dat we als het ware door het teken, het brood en de wijn bij het Avondmaal, het water bij de Doop, heen moeten kijken. Het gaat erom dat we vooral waarde hechten aan de betekenis van het teken, in plaats van aan het teken zelf.
In de Bijbel staan voorbeelden van mensen die God om een teken vragen. Zij willen iets van God zien. Ook staan er voorbeelden in de Bijbel waar God mensen stimuleert om een teken te vragen. Het kan uw gebed ook zijn, dat God zich aan u / aan jou laat zien. Maar sta dan wel open voor verrassingen, want God laat zich niet dwingen.
Bedenk vooral dat het altijd gaat om het door-zien van de betekenis.
Zie God, zijn grootheid en goedheid achter alles.
En bedenk tenslotte:
Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.
Liefde
Daar gaat het om in het onderwijs, daar gaat het om in de kerk, dat is het belangrijkste in ons leven. Dat is waar en zeker. Amen.
Dronten
Wiggele Oosterhoff