Onlangs bezocht ik het Drents Museum te Assen. Daar zijn op dit moment fragmenten van de Dode Zeerollen te bezichtigen, waaronder Bijbelse manuscripten. Ze zijn ruim tweeduizend jaar oud. Documenten die getuigen van God. Gevonden in 1947 en 1956 in de grotten nabij Qumran.
Het museum herbergt ook de zogenaamde veenlijken die in het Drentse veenmoeras hebben gelegen. Eén veenlijk wordt Het meisje van Yde genoemd. Ook een slordige tweeduizend jaar oud. Een meisje dat door geweld om het leven is gebracht. Als offer, voor straf of om andere redenen. Zestien lentes jong werd ze gedood en in het moeras geworpen. Gevonden in 1897.
Niet alles wat aan het licht komt, verdraagt dat licht. Omdat het kwaad was. Met haar vervlogen dromen ligt het meisje van Yde nu in het zelfde museum als de Bijbelse manuscripten. Twee verhalen die samenkomen.
Het meisje van Yde vertelt het verhaal van het kwaad: dat een mens de ander enkel als middel ziet en daarmee tot ding (object) maakt. Waarschijnlijk, maar niet zeker, hebben de mensen uit de streek haar aan de goden geofferd. Om de goden te manipuleren. Om, zo gaat het verhaal, de hoge babysterfte die zich daar voordeed sinds haar geboorte, te bezweren. De God van de Dode Zeerollen vertelt ons ook een verhaal: dat Hij gruwt als mensen God of hun medemens zien als een ding. Een ding dat je kunt gebruiken of manipuleren. God is een Wezen en naar Zijn beeld schiep Hij de mens. Met een ziel.
Ziel betreft onze menselijke manier van zijn. We vallen, als het goed is, niet met de dingen samen maar staan er tegenover. Dat is wat ons tot mens maakt. Mens met een eigen, uniek perspectief, heersend over dieren en dingen, intentioneel en relationeel. Dat alles werd het meisje van Yde ontnomen. Haar ziel, haar mens-zijn werd ontkend.
Die primitieve mensen met hun bijgeloof … Zijn wij echt anders? Wanneer wij niet meer tegenover de dingen staan maar daarin opgaan, zijn we dan niet ook bijgelovig! Het leven draait dan om d goden van genot, macht, verslaving, controle, geld, aanzien of goedkeuring. Gebonden en bezeten. In de waan dat dát het leven is. Onvrij want in de ban van de begeerte (tiende gebod). Het is door de begeerte dat we onze naaste als object gaan zien, ondergeschikt maken aan onze begeerte en belangen. Dat leidt tot moord, misbruik en kwaadspreken. Tot liegen en overspel. Tot uitbuiting, tirannie en diefstal.
Of, subtieler: tot roddel, minachting en manipulatie. Of gierigheid, dwang of eerzucht. Zaken die niet in de krant of in het museum terecht komen. Maar wel bij het eindoordeel. De aanwijzing van Jezus is helder: behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden. Een goede vuistregel die ons helpt om ons egoperspectief te verruimen. In Jezus’ eindoordeel zal dat zijn meetlat zijn. Hij zal kijken hoe we de gevangene, de arme of zijn profeten hebben behandeld. Of de asielzoeker, de psychisch ontwrichte, de zieke. De buitenlander en de dakloze krantverkoper. Welk mensenkind dan ook. Hebben wij hen in hun mens-zijn bevestigd of ontkend?
Hoogeveen
Nynke Sikkema-Holwerda