De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet
Ailantus is een literaire uitgeverij die in 2007 van start is gegaan, als onderdeel van Boom uitgevers. Er wordt naar gestreefd eigenzinnige literatuur van hoge kwaliteit uit te geven. De roman van Mitchell is de eerste die ik uit haar fonds las. Dat is in elk geval een roman van hoge kwaliteit. Daarom staat deze roman op de longlist van 13 boeken voor de Man Booker Prize 2010. In Nederland verscheen de eerste druk in mei 2010 en in augustus was er al een vijfde druk nodig.
De oorspronkelijke titel van dit boek is: The Thousand Autums of Jacob de Zoet. Duizend herfsten is een aanduiding voor Japan. De hoofdpersoon, Jacob de Zoet uit Domburg, neef van een dominee, vertrekt in 1799 voor vijf jaar naar Japan, maar het worden zeventien jaar. Ook als hij teruggekeerd is, komt hij niet los van Japan.
De Nederlandse titel wijst er op dat de gebeden van Jacob voor belangrijke zaken in zijn leven niet verhoord zijn. Welke van zijn gebeden wel zijn verhoord, blijft open.
Jacob de Zoet moet in Japan vijf jaar als klerk naar Deshima, de Nederlandse handelspost voor Nagasaki. Als hij als een vermogend man terugkeert, mag hij van haar vader met zijn Anna trouwen. De handelsfactorij Deshima is een klein kunstmatig eilandje, gebouwd op verzonken palen. Er wonen Japanners en Hollanders. Dat zijn twee geheel verschillende werelden. De botsing tussen die twee, de Japanners die het vermogen hebben een gesloten cultuur te blijven en de Hollanders die zo snel mogelijk een vermogen bij elkaar proberen te krijgen, wordt beeldend en boeiend beschreven.
Een Japanner typeert de Hollanders als mensen voor wie leven bezitten betekent, of proberen nog meer bezit te krijgen, of sterven bij hun pogingen nog meer bezit te krijgen. Hij noemt hun hebzucht ongelooflijk. Daar doet de roman verslag van.
Klerk De Zoet moet onderzoek doen naar mogelijke corruptie bij het voormalige Nederlandse Opperhoofd van Deshima. Die corruptie bleek ruimschoots voorhanden. Het bleek echter dat het nieuwe Opperhoofd, die tegelijk met De Zoet op Deshima was gekomen, niet beter was. Zo ging het altijd in de Oost. Daar was geen vechten tegen. Jacob moest daarom zijn eerlijkheid duur bekopen. Toch probeerde hij onkreukbaar te blijven.
Dat lukte hem echter niet altijd, ook niet ten aanzien van Anna. Hij werd al gauw verliefd op Orito Aibagawa, een bijzondere Japanse vrouw, een vroedvrouw die bij uitzondering medicijnen mocht studeren bij dokter Marinus. De vroedvrouw werd echter ontvoerd naar een klooster met een gruwelijk geheim. Ogawa Uzaemon, de Japanner die ook verliefd op Orito was, probeerde haar te bevrijden, maar moest dat bekopen met zijn leven.
Op een dag kwam er voor Deshima een Engels schip opdagen. Het was uit op buit. Bovendien wilde de kapitein proberen Deshima in te palmen en de Nederlanders als handelspartners van de Japanners aan de kant te schuiven ten gunste van de Engelsen. Zijn list mislukte echter, mede door het doortastende optreden van De Zoet.
Na zeventien jaar op Deshima kon De Zoet eindelijk naar Zeeland terugkeren. Zijn Anna was toen allang overleden. Hij probeerde een nieuw bestaan op te bouwen, maar zijn hart lag in Japan, bij Orito.
Hiermee heb ik slechts een fractie verteld over deze roman. Die vertelt de geschiedenis van de Nederlandse handelspost Deshima, en het verhaal van Jacob de Zoet en Orito Aibagawa, en van nog veel meer andere mensen.
De roman is prachtig geschreven, boeiend en vol humor. Sommige gedeelten zijn adembenemend spannend. Dit is een historische roman van grote klasse die een onbekende, boeiende episode uit de Nederlandse geschiedenis voor het voetlicht brengt. Die ons kennis doet maken met Nederlanders uit het begin van de negentiende eeuw, vooral in Japan. De lezer maakt ook kennis met Japanners. Hij ziet het grote verschil in cultuur.
Er zijn ook grote verschillen tussen de Nederlandse hoofdrolspelers. De meesten zijn vooral uit op eigen belang, maar sommigen proberen eerlijk door het leven te gaan en iets te betekenen voor anderen. Dat geldt voor dokter Lucas Marinus, maar vooral voor Jacob de Zoet, de Zeeuw die met duizend draden aan Japan verbonden raakte.
Amersfoort
D. Visser