Mission completed
Een uitzending is geen uitzondering bij defensie. Het is regel. Net als vele duizenden militairen ben ook ik met mijn gezin en verdere familie het proces doorgegaan van opwerken, uitgezonden worden, weer instromen in de vredesbedrijfsvoering en, belangrijker nog, weer in het gezinsleven. Nu had ik mij met mijn gezin (echtgenote en drie dochters in de leeftijd van 10, 13 en 15), ruimschoots kunnen instellen op de komende uitzending van 4½ maand. De eerste vraag die ik in 2006 bij de keuring voor legerpredikant kreeg was of ik bereid was op uitzending te gaan. Van tevoren wist ik natuurlijk al dat nee-zeggen geen optie was. Eenmaal werkzaam bij ‘mijn‘ bataljon (het 200ste bevoorradings- en transportbataljon gelegerd in Garderen/Stroe) werd duidelijk dat ik met een groot deel van het bataljon mee zou gaan in het kader van de zogenaamde Redeployment Task Force (RDTF), een chique aanduiding voor de verhuisploeg van defensie die Nederlands materieel en personeel ‘beheerd en beheerst’ uit Uruzgan zou moeten afvoeren. Wel een forse verhuisploeg, overigens, van zo’n 700 personen. Uruzgan
De RDTF-missie betekende het sluitstuk van de Nederlandse aanwezigheid in Uruzgan die vier jaar geduurd heeft. Uruzgan staat bekend als één van de minst ontwikkelde provincies van Afghanistan. Er wordt van gezegd dat er meer Nederlandse dan Afghaanse ministers op bezoek zijn geweest. Dat geeft een indicatie van het gewicht dat Uruzgan heeft voor de regering in de hoofdstad Kabul, maar ook voor de energie die de Nederlandse regeringen gestoken hebben in het gebied.
Veel werk is gedaan onder het kopje van de “drie D’s”: diplomacy, development en defence. In goed Nederlands: diplomatieke contacten, ontwikkelingswerk en militaire inzet. Er is gewerkt aan de opbouw van een politie- en justitieapparaat in Tarin Kowt, de hoofdstad van de provincie Uruzgan. Afghaanse agenten werden zo goed mogelijk opgeleid voor hun bijzonder gevaarlijke werk; sneuvelen is bepaald geen uitzondering voor de Afghaanse dienders. Onderwijs is overigens niet zo heel makkelijk te realiseren: Uruzgan schijnt zo’n 95% analfabeten te kennen, hetgeen een knap belemmerende factor is voor onderwijs.
Uiteindelijk kreeg Tarin Kowt een goed justitieel apparaat. De politie kende en handhaafde keurig de regels voor aanhouding en voorgeleiding van arrestanten aan goede rechters. Er kwam een acceptabel huis van bewaring waar de gedetineerden geregeld bezocht werden om te zien of ze het goed maakten. Dat betekent niet dat het in heel Uruzgan zo gesteld is. Grote delen van de provincie zijn woest en ledig. Er zijn indrukwekkende bergketens waar insurgents (zeg maar: Taliban-achtige types) zich ongemerkt op kunnen houden. Het valt niet in het oog te houden hoe er in afgelegen dorpen omgegaan wordt met de rechtshandhaving. ‘Talibanrechters’ houden naar verluid ook hun zittingen in afgelegen streken. De ‘rechtspleging’ die dan wordt toegepast voldoet niet bepaald aan de Nederlandse normen…
Krijgsmacht
Door de uitzendingen van de afgelopen decennia heeft de Nederlandse krijgsmacht zijn vuurdoop wel ondergaan. Jonge officieren en onderofficieren hebben ondervonden wat het is om in het gevecht leiding te geven tegen een tegenstander die guerrillatechnieken gebruikt. De krijgsmacht is getraind in het opsporen en onschadelijk maken van zogenoemde bermbommen. Er zijn verliezen geïncasseerd in de vorm van doden en gewonden. De Militaire Willemsorde werd voor het eerst in decennia weer uitgereikt.
Zo is de krijgsmacht als geheel er gelouterd uit gekomen. Maar op persoonlijk niveau kan dat heel anders liggen. Onderzoeken wijzen op een percentage van 5% van het personeel dat na uitzending te maken krijgt met het Post Traumatisch Stress Syndroom. Herbelevingen, nachtmerries, verstoorde omgang met de partner, teruggetrokkenheid, overmatig alcoholgebruik, het grijpen naar drugs en het opzoeken van gevaarlijke situaties zijn symptomen die hierop wijzen. Ook denk ik aan de meer dan honderd militairen die in één of andere vorm gehandicapt zijn teruggekeerd door verlies van gehoor, zicht, ledematen of wat dan ook. Het komt ook nogal eens voor dat relaties op de klippen lopen tijdens of na uitzendingen. Voor het thuisfront van militairen kan een uitzending zo ingrijpende gevolgen hebben. Tegen deze achtergrond is het teleurstellend dat de krijgsmacht geconfronteerd werd met ingrijpende bezuinigingsplannen. Veel personeel heeft uiterst loyaal gediend tijdens meerdere uitzendingen. Sommigen gingen het laatste decennium tien of meer keren van huis voor koningin en vaderland. Het is tenslotte zo dat een militair bij het vaandel de eed of belofte van trouw aan de koningin en de wetten van het land heeft afgelegd. Dienen in de krijgsmacht is een ‘way of life’, niet zomaar een baan. Het betekent in ieder geval vaak van huis zijn en met collega’s lief en leed delen. In het uiterste geval houdt het in: geweld gebruiken of ondergaan. Ook op een relatief veilige basis kunnen geregeld raketten inslaan en moet je in dekking, onverschillig welke functie je vervult.
Persoonlijk
Te midden van die groene wereld werd ik in 2007 uitgezonden door de Chr. Geref. kerk van Ouderkerk a/d Amstel. Kun je in die wereld iets doen als dominee? Heb je daar iets aan je gereformeerde theologische opleiding? Bij dit soort vragen moet ik altijd denken aan het woord van een (inmiddels ge-emeriteerde) legerpredikant: ‘ik dobber maar wat op Gods verkiezing’. Dat is het precies, wat mij betreft. Wil er iets geestelijks gebeuren in het contact met een militair, dan is dat helemaal een zaak van de Drie-enige God.
De situatie is dat naar schatting 80% van de militairen geen band heeft met enige geloofsgemeenschap. 20% heeft dat dan wel, in enigerlei vorm, maar belangstelling voor de kerkdiensten tijdens de uitzending heeft naar schatting slechts zo’n 5%. Het is inderdaad een kleine kudde voor wie je tijdens uitzending werkt als ‘gemeentepredikant’. Maar het werk is breder dan dat. Het omvat het maken van contact en spreken met iedereen die op mijn weg komt. God Zelf maakte contact met een wereld die zich van Hem afgekeerd had. God Zelf riep Adam en Eva uit het struikgewas van de hof tevoorschijn: ‘waar zijt gij’? Ik meen dat het mijn werk is om ‘van Godswege’ mensen op te zoeken en contact te maken. Al sprekend over hun concrete leven en werken met de hoogte- en dieptepunten van het bestaan, komen de grote levensvragen aan de orde: Waar kom ik vandaan? Wat doe ik hier op aarde? Waar ga ik naartoe als ik sterf? Wanneer de Heilige Geest ruimte geeft, vertel ik hoe ik zelf antwoorden heb gevonden in de Bijbel. Van tijd tot tijd is er ruimte om ook uit de Bijbel te lezen en samen te bidden. Vaak voor het eerst in iemands leven. Dan gaan we weer onze weg. Misschien tot een volgende ontmoeting.
In het uitzendgebied ontstonden er zo diverse contacten. Ook met mensen die nooit de God van de Bijbel als een werkelijkheid hadden leren kennen. In de (internationale) Bijbelstudies die we hielden in de kapel merkten we een bijzondere onderlinge band. Een Australiër, een Kroatische, een paar Nederlanders, een Amerikaan en een Pakistaan: we kwamen samen rondom de Bijbel, baden en zongen tot Gods eer. We deden dat soms in moeilijke omstandigheden, wanneer er voor sommigen thuis zorgen waren. Of wanneer het werk (voor de Australische verpleegkundige bijvoorbeeld) wel erg bloedig en gevaarlijk was. God zelf bracht ons bij elkaar en maakte ons tot één lichaam van Christus. Hooggestemde woorden, maar zo hebben we de dingen dankbaar ontvangen. Het leven tijdens een uitzending is sobertjes. Het ‘gemeenteleven’ is teruggebracht tot de kern van de zaak. De franje valt weg. Christenen hebben elkaar nodig, van welke snit of kleur ze ook zijn. Dat bindt samen.
Veenendaal
P.L.D. Visser
Ds. Visser is legerpredikant.