In het vorige artikel kwamen we in onze bespreking over (kern-)waarden van bedrijven, instellingen en kerken bij twee christelijke kernwaarden uit: Verantwoordelijkheid en Verbondenheid. In dit artikel wil ik die twee begrippen nader uitwerken.
Het begrip verantwoordelijkheid koppel ik vooral aan twee van de drie geciteerde Bijbelgedeelten in het vorige artikel. Namelijk aan de zogenaamde cultuuropdracht en het zendingsbevel.
Ondanks alle discussie over Genesis 1 vers 28 is wel duidelijk dat God de mens de verantwoordelijkheid geeft over de schepping en zijn schepselen. God geeft de mens de vrijheid om van zijn schepping gebruik van te maken. Om planten en dieren te eten bijvoorbeeld. Maar God geeft vooral de opdracht om voor zijn schepping te zorgen, om er verantwoordelijk voor te zijn. In het woord verantwoordelijk zit ook het werkwoord ‘verantwoorden’. In de Bijbel kunnen we leren dat de mens zich moet verantwoorden voor datgene wat hij in zijn leven heeft gedaan of juist heeft nagelaten. Ik denk dat het ook geldt voor de manier waarop wij met Gods mooie schepping zijn omgegaan. Daar zijn we verantwoordelijk voor. Daar zullen we ons voor moeten verantwoorden.
Het begrip verantwoordelijkheid koppel ik ook aan het zendingsbevel. God heeft zijn Woord aan ons gegeven. Maar het is niet Gods bedoeling dat wij het Evangelie dan voor ons zelf houden. Nee, Hij stuurt zijn discipelen en ook ons erop uit. Ga de wereld in en vertel het aan de mensen. Ook daarin geeft God ons mensen een opdracht, een verantwoordelijkheid. In de Bijbel staat ergens dat God niet de dood van mensen wil maar juist het leven. Daarvoor heeft Hij Jezus naar de aarde gestuurd. En nu geeft Hij ons ook verantwoordelijkheid om die blijde boodschap te vertellen aan anderen. Om anderen op te roepen tot bekering. En ook hier geldt dat we ons hierover moeten verantwoorden. Heb jij die schat – die blijde boodschap – voor jezelf gehouden? Of heb je daarvan verteld en uitgedeeld?
Verantwoordelijkheid nemen voor iets gaat niet vanzelf. Sommige mensen zijn meesters in het afschuiven van verantwoordelijkheden. En in onze cultuur zit ook een bepaalde prikkel tot risicomijdend gedrag. Doe maar gewoon.
Verantwoordelijkheid nemen hangt natuurlijk heel nauw samen met verantwoordelijkheid krijgen. Met aan anderen verantwoordelijkheid geven. Dat was ook het levensmotto van de eerste directeur van de CAH: ‘a man becomes a man, when a man is needed’. Geef iemand de verantwoordelijkheid en hij/zij gaat zich er ook naar gedragen.
Verbondenheid
Verbondenheid hangt nauw samen met verantwoordelijkheid. Als jij je met iets verbonden voelt dan is het gemakkelijker om er ook verantwoordelijkheid voor te dragen. Je kunt zeggen dat verbondenheid achter of onder verantwoordelijkheid ligt.
Het begrip verbondenheid koppel ik vooral aan de tweede Bijbeltekst die ik in het eerste artikel citeerde. Het grote gebod van de liefde. In die zin kun je zeggen dat Liefde en Verbondenheid dicht bij elkaar liggen.
On-verbondenheid
Ik weet niet hoe het u vergaat maar als ik om me heen kijk, zie ik de on-verbondenheid enorm toenemen. Soms denk ik wel eens dat on-verbondenheid het grootste probleem van onze westerse samenleving is.
Heel kort twee zaken die daar volgens mij mee te maken hebben. Eén op intermenselijk vlak en één op materiaal gebied.
Het aantal echtscheidingen is in de afgelopen jaren enorm toegenomen. Ook onder christenen. Begrijp me goed, ik weet dat er soms heel schrijnende en onmogelijke situaties zijn. Ook onder christenen. En ik wil alle situaties echt niet op één hoop vegen. Maar ik zie, bijvoorbeeld bij mij in de straat, hoe schijnbaar gemakkelijk mensen van partner wisselen. Soms van de ene op de andere dag. En dan denk ik: welk beeld krijgen die kinderen mee van een waarde als verbondenheid? Toch niet anders dan dat het inwisselbaar is…?
De welvaart in onze westerse samenleving maakt dat we gemakkelijk iets nieuws kopen als iets niet meer bevalt of als er een nieuwe versie uit is. Ook hier, ik weet dat er mensen zijn die echt de eindjes aan elkaar moeten knopen en waarvoor dit zeker niet geldt. Maar nog steeds worden waardevolle spullen weggegooid, terwijl ze nog heel goed bruikbaar zijn. Welk beeld krijgen anderen, waaronder kinderen, van waarden als verbondenheid en verantwoordelijkheid als we ons zo gedragen?
Waarden-vast
De vraag in het eerste artikel was: moet je kernwaarden vernieuwen of moet je ze her-ijken en verzorgen. Ik denk dat u wel gemerkt heb, dat ik meer voor het laatste ben. Over je kernwaarden moet je zo nu en dan in gesprek gaan, met jezelf en met anderen. Dat is nodig om ze levend te houden, om ze te blijven verzorgen.
Dat geldt, mijns inziens, voor bedrijven en instellingen. Dat geldt ook voor kerken.
Ook kerken moeten zichzelf de vraag stellen: welke waarden vinden wij belangrijk? Op welke manier willen wij van betekenis zijn voor de samenleving? Zeker in een westerse samenleving waarin het christelijk geloof naar de rand is verschoven, zijn dit belangrijke vragen. Kerken moeten niet alleen intern bezig zijn. Christenen hebben een verantwoordelijkheid in de samenleving.
Via een kleine omweg kwam ik in deze artikelen bij twee christelijke kernwaarden uit: Verantwoordelijkheid en Verbondenheid. Boven dit artikel heb ik als vraag geschreven: waarde of opgave? Ik denk dat het beide is. Op basis van de geciteerde Bijbelteksten is het duidelijk dat God ons mensen een opdracht, een opgave geeft. Om voor zijn schepping te zorgen. Om zijn Evangelie te verspreiden. Dat is helder. Daar is, om zo te zeggen, geen woord Frans bij.
Tegelijk zijn verantwoordelijkheid en verbondenheid ook waarden. Een opdracht kan iets van buiten zijn, iets wat je moet doen. Op het moment dat het ook een waarde is, is het van jezelf en straal je uit dat jij het ook (graag) wilt. Dan is het echt en ben je authentiek.
Her-ijking
Er wordt in christelijke kerken op dit moment veel gesproken over ‘missionair gemeente zijn’ en over ‘diaconaal gemeente zijn’. Er worden hele beleidsplannen over geschreven. Dat is goed. Maar ik hoop dat het terugvoert naar oude kernwaarden van de christelijke kerk, namelijk Verantwoordelijkheid en Verbondenheid. Laat alle discussie een her-ijking zijn van die christelijke kernwaarden. Dan vraagt de huidige tijd wellicht om nieuwe vormen. Prima.
Maar ik hoop en bid dat alle discussies over missionair gemeente zijn wel die steek dieper gaan. Over de vraag welke betekenis heeft de christelijke kerk, hebben christenen in de samenleving? Over oude christelijke kernwaarden als Verantwoordelijkheid en Verbondenheid. Voortbouwend op wat de kerk van alle tijden en alle plaatsen is geweest en heeft gedaan.
Ik geloof vast en zeker dat God dat denk- en doe-werk zal zegenen!
Dronten
Wiggele Oosterhoff