Openbaringen, het laatste Bijbelboek bevat een zevental brieven aan even zoveel gemeenten. Over het ontstaan van deze christelijke gemeenten is weinig tot niets bekend. Dit geldt niet voor de cultuur en omgeving van de plaatsen waarin ze ontstonden. In de aankomende tijd wordt de historische en culturele achtergrond van deze zeven gemeenten in Klein-Azië in vogelvlucht belicht.
Wat vandaag Turkije heet, wordt in de nieuwtestamentische tijd samen met andere delen uit het huidige Europa en Azië Klein-Azië genoemd. Een andere naam van Klein-Azië is Anatolië, in de oudtestamentische tijd het rijk van de Hethieten. Omdat over verschillende plaatsen veel materiaal voor handen is, kan deze serie artikelen slechts een bloemlezing bieden. Dit eerste artikel is een inleiding op zeven artikelen, die elk een impressie van de culturele en historische setting van een van de zeven christelijke gemeenten biedt.
Zeven gemeenten
Zeven brieven aan de zeven gemeenten in Klein-Azië. Zeven unieke brieven, opgenomen in een grote brief. Deze literaire samenhang bepaalt het verstaan van elke brief, als ook de uitleg van Openbaringen in haar geheel. Deze zeven brieven willen namelijk binnen het geheel van de grote brief Openbaringen gelezen en verstaan worden, als ook omgekeerd. Het getal ‘zeven’ neemt trouwens een bijzondere plaats in Openbaringen in. Zeven brieven, zeven zegelen, zeven bazuinen en zeven vaten. Het getal zeven verbindt de verschillende onderdelen in Openbaringen met elkaar. Het getal ‘zeven’ symboliseert tevens de volheid. Openbaringen biedt geen gedetailleerd, maar wel een compleet beeld van de kerk toen en nu.
Zeven kenmerken
Ook op het literaire niveau van elke brief keert het getal ‘zeven’ terug. Globaal genomen bezit bijna elke brief de volgende zeven gemeenschappelijke eigenschappen:
1. Opdracht om aan de engel van de gemeente de brief te schrijven,
2. Christus’ beschrijving van zichzelf met een frase uit hoofdstuk 1 en de aanhef ‘Ik weet uw werken.’,
3. vermelding van de goede concrete werken van de desbetreffende gemeente,
4. beschuldiging van een of meerdere specifieke zonden,
5. oproep tot bekering met een waarschuwing voor het gericht of vertroosting,
6. oproep om te volharden door te horen (‘Die oren heeft, die hore wat de Geest tot de gemeente zegt’) en
7. de belofte bij de overwinning (‘die overwint…’).
Opvallend is dat sommige brieven een of meerdere kenmerken missen. Zo mist bijvoorbeeld de brief aan Laodicea het derde kenmerk. Deze omissie hangt samen met de plaatselijke situatie van deze gemeente. Ook iets belangrijks niet kunnen zeggen, is veelzeggend! De brief aan Smyrna en Philadelphia mist het vierde kenmerk en het tweede deel van het vijfde kenmerk (oproep tot bekering). In beide gemeenten leeft men dicht bij het Lam, waardoor de oproep tot concrete bekering op dat moment dus niet nodig is. Wel klinkt de oproep tot volharding, waaruit de herderlijke zorg van het Lam spreekt.
Tussen Babel en Jeruzalem
Het volgende dat opvalt, is de lokalisering van de zeven gemeenten in Klein-Azië tussen Babel en Jeruzalem. Christus situeert daarmee deze zeven gemeenten. Hij licht de zeven gemeenten uit hun alledaagse context en plaatst hen in het profetisch perspectief van de Schrift. Dit perspectief wordt naast de inhoud van de brief (herduiden van de oudtestamentische profeten!) nog eens extra geaccentueerd door de profetische uitspraken die de inhoud van de profetische brief omlijsten. Door het kader van dit profetisch perspectief bezitten deze zeven Brieven een tijdloos karakter. Met tijdloos karakter bedoel ik niet dat ze dus wereldvreemd zijn. Elke gemeente bevindt zich in een andere lokale setting, maar worstelt naast de eigen lokale vragen tevens met gemeenschappelijke problemen en moeiten, die de kerk van alle tijden bezighoudt. Vooral de vraag hoe de kerk zich tot de samenleving en overheid verhoudt, is een van de vragen die op de een of andere wijze in elke gemeente leeft. Deze vraag is niet gedateerd, maar hoogst actueel.
Openbaringen en de kerk vandaag
Opvallend is Christus’ waardeoordeel over de maatschappelijke setting van de zeven verschillende gemeenten. Met de opname van deze zeven brieven situeert Jezus deze gemeenten tussen Jeruzalem en Babylon. Tussen het Jeruzalem dat van Boven komende is en tussen Babylon dat opkomt vanuit de afgrond. Daartussen bevindt zich de kerk. Kerk in de verdrukking én kerk van de hoop. Christus’ oordeel in Openbaringen over de cultuur van die dagen is sterk afwijzend. Openbaringen is van oordeel dat de cultuur, de overheid en de machten uiteindelijk door het beest uit de zee en het beest uit de aarde gedomineerd worden. Christus wijst op geesten achter maatschappelijke ontwikkelingen en tekent deze in hun antichristelijk karakter. Hij roept op tot een radicaal volgen van Hem. Dit hebben de christenen van toen heel concreet ondervonden. Niet alleen het belijdend leven van christenen, dwong hen tot een radicale keus. Ook de onverdraagzaamheid en intolerantie van de samenleving in die dagen eisten van christenen kleur bekennen. Het was toen voor of tegen. Ook dit onderwerp is niet gedateerd, maar hoogst actueel.
Tussen heden en wederkomst
Dit profetische geschrift is dus een brief waarin de verhoogde Christus leiding geeft aan Zijn gemeente op aarde binnen het spanningsveld van Zijn naderende wederkomst enerzijds en de realiteit van de opkomende duistere en satanische machten onder leiding van de boze anderzijds. Machten die in toenemende mate aan kracht winnen, cultuur en economie uiteindelijk domineren en Christus’ bruid ten dode toe vervolgen. In dit spanningsveld geeft Christus middels Zijn brief aan Zijn gemeenten geestelijk leiding door hen te wijzen op Hem, Zijn Vader en Zijn Geest. Hij waarschuwt zo Zijn gemeente voor dreigend gevaar en roept hen op om het Lam in woord, daad en gebed te volgen.
Urk
C.P. de Boer