Een tijdje geleden stond in de rubriek 'Domineespraat' een verslag van een bezoek van een dominee aan een jongere. Dat gesprek verliep niet vlekkeloos. De dominee had het idee dat wat hij zei niet aankwam bij de jongere, en de jongere had het idee dat zij niet begrepen werd.
Hoe kan dit? Waarom begrijpen volwassenen en jeugd elkaar niet altijd? Waarom lijken jongeren soms niet vooruit te branden? En waarom lukt het maar zo moeilijk ze te betrekken bij de kerk? In een drietal artikelen wil ik proberen een richting aan te geven waar we als kerk hopelijk iets mee kunnen. Om te beginnen: wie zijn de jongeren van nu eigenlijk?
Jongeren zijn en blijven interessante onderzoeksmaterie. Onze kennis over hen is de afgelopen jaren behoorlijk toegenomen. We kunnen er een beter en gefundeerder oordeel over vellen. Dankzij MRI kunnen we een kijkje nemen in de hersenpan van jongeren en snappen we waarom ze het moeilijk hebben, waarom ze altijd moe zijn, waarom ze van die rare, gevaarlijke dingen doen terwijl ze ondertussen heel goed weten hoe gevaarlijk dat is, en waarom plannen zo verschrikkelijk lastig voor ze is.
Doelgroep
Daarnaast zijn jongeren een belangrijke doelgroep voor veel verschillende partijen die met hen willen communiceren. Bedrijven bijvoorbeeld, die jongeren iets willen verkopen, want jongeren hebben (veel) geld. Of de overheid en andere instanties die jongeren willen waarschuwen voor de vele risico’s die je loopt op het pad naar volwassenheid. Scholen die jongeren willen werven voor hun opleidingen, kerken die willen dat jongeren Jezus leren kennen. Op welke manier ze dat ook doen, allemaal ervaren ze dat communiceren met jongeren lastig is.
Jongeren zijn veranderd. De maatschappij en de rol van communicatiemiddelen in het leven van jongeren zijn veranderd. In hoeverre moet de kerk dan mee veranderen? En hoe 'verkoop' je het geloof aan jongeren?
Belangrijk
Jongeren zijn ook belangrijk. Bijvoorbeeld omdat ze de toekomstige kerkleden zijn. Want wat als straks alle babyboomers afzwaaien en alle functies in de kerk toch ingevuld moeten worden? Je zou kunnen zeggen: Jongeren zijn niet alleen de toekomst, ze hebben ’m ook stevig in handen.
Ondanks de negatieve beeldvorming in de media, kunnen we toch stellen dat het – van een bepaalde kant gezien – goed gaat met onze jeugd. Dat klinkt misschien raar, maar onze jeugd is nog nooit zo ‘volwassen’ geweest als in deze tijd. Ze zijn bevlogen, betrokken (in maatschappelijke zin en bij de politiek). Ze zijn enthousiast. Ze hebben er zin in. De criminaliteitscijfers van jongeren in zijn algemeenheid zijn al jaren dalende, de trend van het op steeds jongere leeftijd gaan drinken is gekeerd, het aantal jongeren dat rookt is lager dan ooit.
Maar tegelijkertijd zijn ze ook lastiger dan ooit. Want ook al hebben ze zin in leren, ze hebben geen zin in slechte lessen. Ze hebben geen zin in onderwerpen waaraan ze voor hun gevoel niets hebben – en dat laten ze weten ook. Ook al willen ze maar al te graag werken (en dat doen ze dan ook bijna allemaal), ze hebben geen zin om het slaafje te zijn dat alle rotklusjes mag opknappen – en vertrekken dus rustig op zoek naar een andere baan.
Ze willen best naar de kerk, maar een dominee met een preek die niet aansluit bij hun belevingswereld zorgt ervoor dat ze afhaken. Ze willen best respect tonen, maar ze willen het vooral eerst zelf krijgen. Ze kijken naar ons en prikken dwars door ons heen, en zijn daar ook nog eens goudeerlijk over. Ze komen eerlijk uit voor hun mening over alles wat ze zien en meemaken, over hun school, over de docent, hun vrienden, de wereld, de dominee en over commercie en bedrijven.
En over de kerk. Want jongeren kijken naar ons door een andere bril en prikken dwars door illusies heen. Ook in de kerk. Zeggen dat we 'voor de naaste moeten zorgen' en het niet doen is nep en zorgt voor afhakende jongeren. Zo'n kerk roept geen verlangen op bij jongeren om volwaardig lid te willen zijn.
Kwetsbaar
Tegelijk zijn jongeren ook kwetsbaar: steeds meer jongeren hebben last van stress of chronische vermoeidheid. Ze lijken ook steeds meer te moeten: sport, muziek, goede opleiding, er goed uit zien, veeleisende ouders... de wereld om hen heen vraagt veel van ze en wordt tegelijkertijd steeds complexer. Faalangst en een negatief zelfbeeld zijn veelvoorkomende zaken onder jongeren. Jongeren lijken steeds meer aan verwachtingen te moeten voldoen in plaats van dat ze hun dromen mogen najagen. Daarnaast hebben steeds meer jongeren moeite met zelfontplooiing in een wereld waar alles kan en mag: hoe en wat moet je dan kiezen? De nieuwe media zoals Facebook en Twitter vragen continue aandacht, en jongeren zijn bang iets te missen van wat er in hun sociale wereld gebeurt. Dus checken ze tientallen keren per dag hun telefoon of er nog nieuwe berichten zijn. Bang als ze zijn om iets te missen.
Jongeren hebben steeds meer moeite met het vinden van rust. Hun hoofd zit vol met alle info. Stop daar na een lange dag vol school en social media nog maar eens een catecheseles in...
Emoties
Deze jongeren maken scheidingen mee: één op de drie komt uit een gebroken gezin. Ze zijn betrokken geweest bij de emoties van die volwassenen waar je toch altijd op zou moeten kunnen rekenen, en hebben gezien dat dat niet altijd even logisch en vanzelfsprekend is. Het zijn tevens de jongeren die zijn opgegroeid met tv-series als Lost, Southpark, The Simpsons en Voice of Holland. Hierdoor hebben de jongeren van nu al jong geleerd de emoties van mensen te bekijken en te analyseren, en zelf allerlei, vaak niet-logische, plotlijnen te ontwarren.
Seksualiteit is een product geworden, en wordt voor een deel losgekoppeld van liefde. Het is goed mogelijk dat de dominee die een opmerking maakt over het (in zijn ogen) te korte truitje van een vijftienjarig meisje (zie 'Domineespraat' in nummer 25) om deze reden op onbegrip stuit: dit is wat jongeren zien in de wereld om hen heen en wat normaal is. Als we ze niet voorleven dat het ook anders kan, is het niet raar dat jongeren dit overnemen.
Als we jongeren willen bereiken, dan moeten we weten welke eisen ze stellen, welke regels en voorwaarden ze hanteren en daar een passend antwoord op vinden. Dan moeten we inzicht krijgen in hoe zij de wereld zien, hoe zij de door ons (!) gemaakte werkelijkheid ervaren. Doen we dat niet, dan gaat dat beruchte deurtje potdicht. Er zijn tal van initiatieven mislukt, tal van producten die het niet hebben gehaald, tal van jeugdleiders die met hun handen in het haar zaten. Tegelijkertijd zijn er ook successen zoals de EO-jongerendag (al bijna veertig jaar oud, en mee veranderd met de tijd). Maar een EO-jongerendag organiseren is voor een enkele kerk niet te doen. Dus ja: jongeren wat moet je ermee?
In het volgende artikel zal ik proberen wat lijnen te schetsen. Wat zijn de waarden van de jongeren van nu?
Zwolle
Jenne Minnema
Jenne Minnema is werkzaam als jeugdwerker in de Christelijke Gereformeerde Kerk van Leeuwarden