In het eerste artikel heb ik enkele vragen gesteld bij zogenaamde genezingsdiensten en genezingsbedieningen. Ik heb er meer. Bijvoorbeeld dat men tracht genezing op het gebed te 'organiseren'.
In een genezingsdienst moet in ieder geval een bekende gebedsgenezer aanwezig zijn, de sfeer moet ernaar zijn en die wordt opgewekt door het langdurig zingend herhalen van liederen met specifieke teksten.
Daarna vinden er gebeden plaats. Zieken moeten naar voren komen, en onder het voor mijn besef vaak dwingend aanroepen van de naam van Jezus moet dan het wonder gaan gebeuren. ‘Moet’, ik schrijf het niet voor niets zo, want dat is de bedoeling. Wat blijft er nog over van wat in de Bijbel zo overduidelijk is: dat God zich niets laat afdwingen, dat Hij vrij is en dat wij diep afhankelijk zijn. Is het niet opvallend dat we in de Bijbel geen genezingsdiensten tegenkomen? Als er één situatie geweest zou zijn die zich daarvoor in het bijzonder geleend had zou dat toch wel de situatie bij Bethesda geweest zijn, waarover Johannes 5 ons verhaalt. Toch maakt Jezus er geen genezingsdienst van, al waren er zeer veel zieken: er wordt slechts één zieke genezen.
Psychologie
Genezingen hebben veel kanten. Het is bekend dat een niet gering deel van de klachten (volgens sommigen zelfs veertig procent) die huisartsen te behandelen krijgen naar hun zeggen teruggaat op psychische moeiten. Alleen stress al kan lichamelijke klachten veroorzaken.
Aandacht geven aan dat psychische aspect kan de klachten meer dan eens wegnemen. Het is een aspect bij het werk van heel veel alternatieve ‘genezers’ en verklaart voor een deel ook hun populariteit. Alles wat gebeurt in genezingsdiensten kan mensen psychisch zo beroeren dat klachten die te maken hebben met psychologie gedeeltelijk of helemaal, tijdelijk of voor altijd verdwijnen.
Juist die psychische component werd overigens voorheen door de reguliere geneeskunde meer dan eens miskend: men behandelde ziekten, geen zieken. Al is er sprake van een kentering.
Ik verwijs naar het verhaal van prof. J. van Gijn in het NRC van 9 juni 2007, een internationaal bekend neuroloog verbonden aan het UMC in Utrecht. Hij maakt gebruik van een bepaalde methodiek waarin hij aandacht geeft aan die psychische component binnen het kader van fysieke therapie.
In het blad ‘Monitor’, juni/juli 2007, een uitgave van het Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam, wordt de betekenis van de psyche bij de behandeling van fysieke kwalen met nadruk onderstreept. Het zou wel eens kunnen zijn dat in genezingsdiensten juist die psychische component een grote rol speelt.
Maar de Bijbel dan?
Maar de evangeliën laten toch ook heel veel genezingswonderen zien? Zeker, echter bij dit alles nemen Jezus Christus en Zijn woord en werk wel een zeer unieke plaats in. Dat geldt, zij het in mindere mate, ook van de apostelen. Ik wil graag dingen wel vanuit hun oorspronkelijke verband bezien. Jezus is Gods openbaring in optima forma. Niemand zal zich met Hem op één lijn mogen stellen. De Bijbel noemt de tijd van het komen van Christus 'de volheid des tijds ' (Gal. 4, 4).
Jezus wordt getypeerd als 'vol van de Heilige Geest' (Luk. 4, 9). Paulus zegt: 'want in Hem woont al de volheid der Godheid lichamelijk' (Kol. 2, 9).
De naglans daarvan vinden we bij de apostelen. Iedereen moet erkennen: dingen die toen gebeurden gebeuren nu niet meer. Niemand wordt nog genezen door kleding van geestelijken van wat voor aard ook waar zweet in zit, wat wel het geval was bij Paulus (Hand. 19, 12)
Niemand wordt nog genezen door de schaduw van iemand, wat het geval was bij Petrus (Hand. 5, 15). Ik ben geen voorstander van de zogenaamde streeptheologie, ik wil wel wijzen op de context van teksten in Oude en Nieuwe Testament.
Kunnen we als kerk meer doen?
In het voorgaande heb ik kritische kanttekeningen geplaatst bij het fenomeen genezingsdiensten. Maar de kerken dan? Kunnen we meer doen?
Die vraag dient wel gesteld te worden. Ik denk dat kerken door zouden kunnen gaan met bezinning op wat bijvoorbeeld in de brief van Jakobus wordt aangereikt: de ziekenzalving.
Ziekenzalving mag geen magisch ritueel zijn waarop na ziekenzalving wel genezing móet volgen. Vandaar dat het gebed essentieel is en blijft. Het gebed is ook als eerste door Jakobus genoemd. Dat mogen we nimmer vergeten. Het gebed blijft het meest wezenlijke. Ziekenzalving zonder gebed is vanuit de Schriften ondenkbaar.
Bij dat alles kan zeker naar genezing verlangd worden. We bidden immers op velerlei wijzen ook in andere verbanden om genezing en kunnen daar ook op hopen. Maar het belangrijkste is dat de zalving een teken is van de Heilige Geest. De ziekenzalving kan door de Heilige Geest gebruikt worden. Daar wordt om gebeden. In liederen kan het verlangen daarnaar verwoord worden. Zo mag gehoopt worden op een verdere vervulling met de Heilige Geest. Nog meer bezinning daarop is nodig. Het kan voor de zieken heel veel betekenen. En zo kan voorkomen worden dat men stad en land afloopt om overal elders zijn of haar heil te zoeken.
Ten slotte: In een paar boeken kwam ik een opvallende uitspraak tegen. Bijvoorbeeld in het boek van Ron Dunn. Toen iemand hem zei: 'Je hebt niet genoeg geloof om genezen te worden' leerde hij inzien dat dát niet zijn probleem was, maar dat zijn probleem was dat hij niet genoeg geloof had om ziek te zijn.
Wie het boek leest gaat deze vreemde uitspraak begrijpen. Ik kwam bijna precies hetzelfde tegen in het boek van ds. Dick Stap: «cursief» Ziek zijn en God « einde cursief». Ron Dunn gaat in op de ontreddering van het ziek worden, schrijft over eerlijk omgaan met de Bijbel, en over hoe midden in het lijden, dat hij niet wegpoetst, toch Gods goedheid kan worden ervaren. Ik zelf moest daarbij denken het gezang
Gods goedheid is te groot
voor het geluk alleen,
zij gaat in alle nood
door heel het leven heen (Gez. 223: 2).
C. van Atten
Drs. C. van Atten is emerituspredikant te Den Haag