Dit jaar bestaan onze kerken 125 jaar. Eerder verscheen een artikel over dat eerste jaar (1892) en over ds. F.P.L.C van Lingen. Deze week opnieuw aandacht voor een van de mannen van het eerste uur: ds. Jac. Wisse (1843-1921).
Jacobus Wisse werd 9 oktober 1843 geboren op kasteel Westhove, tussen Domburg en Oostkapelle; zijn vader was daar tuinman. Als jongen las hij graag. Later vertelde hij: 'De noodzakelijkheid van wedergeboorte en bekering door een vrome moeder ingeprent, kreeg ik zeer vroeg in te zien.' Op een stil plaatsje bad hij tot God.
Pril geestelijk leven
Soms had hij een beetje hoop. Hij voelde de ernst van de eeuwigheid en waarschuwde andere mensen. Hij luisterde graag naar gelovigen, kinderen van God - naar hun gesprekken.
Wisse zei later: 'Ik worstelde tot het God behaagde, mij nader te onderwijzen - door Zijn Woord en Geest.' De Heere leidde hem verder. En hij leerde Christus kennen als Koning, Priester en Profeet. Hij zag de lieflijkheid van Christus.
Over zijn roeping (als dominee) heeft hij strijd gekend. Totdat het zover kwam dat hij zich helemaal aan de Heere mocht overgeven. Zijn opleiding tot predikant ontving hij aan de Theologische School te Kampen.
Als student was Jacobus reeds getrouwd. In de vakanties mocht hij een stichtelijk woord spreken; zijn vrouw Jozina de Vogel vergezelde hem. Heel de vakantie brachten ze samen in de gemeenten door. Voor de vacante gemeenten was dit verheugend; samen met Jozina bezocht Jacobus doordeweeks de leden, en als hij ’s zondags voorging, was het voor de gemeente alsof zij een eigen dominee hadden, die doordeweeks pastoraal werk deed.
Predikant
In 1873 werd hij dominee van de Christelijke Gereformeerde Kerk aan de Kuipershaven te Dordrecht. De tekst voor de intredepreek typeerde hem: 'Wij weten niet wat wij doen zullen; maar onze ogen zijn op U.'
Na twee jaar volgde Sliedrecht en weer vier jaar later Den Haag. In de Haagse voormalige kruisgemeente heeft hij de moeilijkste tijd doorgebracht. De vereniging tussen afgescheidenen en kruisgezinden tot Christelijke Gereformeerde Kerk had indertijd wel zijn instemming.
Voor vereniging met de dolerenden voelde hij weinig. Hij vond de opvatting van hun leidsman, dr. Abr. Kuyper, over de doop en de veronderstelde wedergeboorte onschriftuurlijk.
Toen de vereniging toch doorgedrukt werd, zette hij samen met ds. F.P.L.C. van Lingen en enkele honderden gemeenteleden de Christelijke Gereformeerde Kerk voort.
Er werd hard gewerkt aan het verkrijgen van een eigen kerkgebouw aan de Snoekstraat in Den Haag. In december van het jaar 1892 kon de Eben-Haëzerkerk reeds in gebruik genomen worden.
Het ledental groeide gestaag, mede doordat veel gereformeerden besloten weer christelijk-gereformeerd te worden. Consciëntieus gingen de broeders om, met het inschrijven van nieuwe leden. Wisse stelde aan ieder persoonlijk enkele vragen of bracht eerst een bezoek.
In Den Haag en op tal van plaatsen waren in die tijd veel kerkgangers die er graag een wandeling van een uur voor over hadden om naar Gods huis te gaan en het Woord te horen. Terug ook die wandeling. Even uitrusten en…vervolgens naar de tweede dienst. Onderweg werd dikwijls over het tere leven met de Heere gesproken, nota bene.
Spoedig werd Wisse, naast gemeentepredikant, ook docent aan de nieuwe theologische opleiding. Studenten waren onder meer P.J.M. de Bruin, H. Janssen, F. Lengkeek, J.J. van der Schuit, L. de Bruijne en P. de Groot, die geboren is in Westdongeradeel (Bornwird).
'Wondervol waren de leidingen van de Heere met mij,' noteerde Wisse. Hij gaf les in onder andere de dogmatische en praktische vakken, en predikkunde. Jaren heeft hij deze veelomvattende taak vervuld. Hij gaf zijn studenten een heel praktische opleiding. Ze gingen met hem mee op huis- en ziekenbezoek en naar kerkenraadsvergaderingen. 's Zondags fungeerde de student als voorlezer.
In 1905 werd de taak toch te zwaar en nam Wisse afscheid als docent. Zijn weg leidde naar Zierikzee. De preekstoel in het oude kerkgebouw aan de Meelstraat was erg bekrompen en had zo’n smal deurtje, dat hij vergroot moest worden en de toegang verbreed.
Op oudejaarsavond 1908 kon het vergrote kerkgebouw opnieuw in gebruik genomen worden. Wisse preekte Schriftuurlijk, opbouwend en troostvol. In de gemeente wist hij orde op zaken te stellen. Op 3 oktober 1920 ging hij met emeritaat.
Sterfbed
Toen zijn krachten minder werden, zag ds. Wisse ernaar uit Thuis gehaald te worden. Hij had nog zorgen over een opvolger. Hij hoopte dat kandidaat S. van der Molen dat zou worden. Op de ochtend vóór zijn sterfdag kwam ouderling J. Quant nog even langs. 'Kregen we maar bericht van onze kandidaat,' verzuchtte Wisse. 'Och,' zei Quant, 'Wees maar niet ongerust. Hij komt; dat heeft God mij geopenbaard.' 'Ik kan van jouw geloof niet leven,' zei Wisse. Maar ’s middags kwam het gewenste bericht en Wisse zei: 'Nu is het net als bij Simeon. Nu laat Gij Heere Uw dienstknecht gaan in vrede, want ik heb mijn begeerte gekregen.'
De volgende dag, zondagmiddag hoorde Wisse in de kerk naast de pastorie de gemeente zingen: 'Gedenk aan ’t Woord gesproken tot Uw knecht…' Uit Psalm 119. Quant was bij hem. Wisse keek hem veelbetekenend aan en vroeg: 'Hoor je het?' Eén zucht en ... Wisse was Thuis.
H. van der Ham, Dordrecht
Ds. H. van der Ham is predikant naar art.6, voor het pastoraat onder varenden. Vorig jaar verscheen zijn boek: Ambtsbroeders. Uit het leven van ds. F.P.L.C. van Lingen en ds. Jac. Wisse. Boekhandel De Roo: Zwijndrecht, 279 pag., gebonden, geïllustreerd, € 19,95, ISBN 978 90 8718 040 9.