Jezus gebood zijn discipelen zelfbeheersing: gebrek aan aan zelfbeheersing op seksueel gebied is gelijk aan echtbreuk. Meer dan eens onderstreepte Hij deze houding van geloofsgehoorzaamheid. Hij deed dat niet alleen in de tekst (Mat.5,27-30) waarover de vorige twee artikelen gingen.
Op een ander moment zei Hij: 'Als uw hand of uw voet u op de verkeerde weg brengt, hak hem dan af en werp hem weg: u kunt beter verminkt of kreupel het leven binnengaan dan in het bezit van twee handen of twee voeten in het eeuwig brandend vuur geworpen worden. Brengt uw oog u op de verkeerde weg, ruk het dan uit en werp het weg: u kunt beter met één oog het leven binnengaan dan in het bezit van twee ogen in het vuur van de Gehenna geworpen worden' (Mat.18,8-9)
Schoonheid
De reden dat Hij dit onderstreepte is duidelijk: we kunnen alleen maar aan het doel van het leven vasthouden als we loslaten wat ons van dat doel afhoudt. Nee, er is niets op tegen dat je met waardering kijkt naar de schoonheid van de cultuur. Je mag genieten van wat boeken, musea, tijdschriften, tv, muziek en film presenteren. En natuurlijk mag je met bewondering kijken naar de schoonheid van een vrouw of een man. Maar er is een grens: die grens is daar waar een zondig begeren de leiding over je ogen overneemt.
Zoals gezegd, met deze uitspraak sprak Jezus vooral de getrouwde man aan. Als deze man oogcontact had met de vrouw van een ander, en daarbij de begeerte in zijn binnenste voelde haar tot zíjn vrouw te maken, was die begeerte gelijk aan echtbreuk (Mat.5,27). Hij zou dan het huwelijk breken van haar echtgenoot. De begeerte is gelijk aan echtbreuk, omdat zij daarvan het begin is.
Wat Jezus hier zegt, heeft natuurlijk een bredere betekenis. Zijn woord is niet slechts gericht aan het adres van een getrouwde man. We mogen niet bij de letterlijke betekenis van dit woord blijven staan, alsof Jezus geen vrouwen zou aanspreken. En alsof een man zijn eigen huwelijk niet zou kunnen breken. Natuurlijk kan dat wel. In het beeld dat Hij gebruikt, zijn heel veel zaken betrokken.
Kern
De Here Jezus gaat tot de kern van het gebod: wees trouw in je huwelijk, en heb eerbied voor de ordeningen die God heeft gegeven. Hij dringt ook door tot de kern van ons hart, en eist zuiverheid: zalig de reinen van hart, want zij zullen God zien (Mat.5,8). Of ook: gelukkig diegenen die zuiver van oog en hand zijn.
Maar om dat geluk te ontvangen is wel wat nodig. Je zou dan net als Job een afspraak met je ogen kunnen maken. Job had een verbond met zijn ogen gesloten om nooit naar jonge vrouwen te kijken (31,1). Bedoeld is dan: met begeerte kijken. En zo was ook zijn leven, zo verklaarde hij: zijn hart had nooit toegegeven aan zijn oog (vs.7) en hij had nooit geloerd bij de deur van zijn buurman (vs.9). En van zijn hand verklaarde Job dat daaraan geen smet was blijven kleven (vs.7).
Soms is meer nodig dan een afspraak: snijden in eigen vlees. Als uw rechteroog u tot zonde verleidt, laat het maar verwijderen door een arts. Als uw rechterhand hand u tot zonde verleidt, laat uw hand dan maar amputeren. In de vroege kerk hebben sommigen dit woord letterlijk opgevat. Ze hebben zichzelf verminkt om – zo dachten ze – beter bestand te kunnen zijn tegen de zonde. Origenes bijvoorbeeld, die maakte zichzelf een eunuch: hij ontmande zichzelf.
Actueel
Maar natuurlijk, de Heiland vraagt geen letterlijke gehoorzaamheid. Jezus gebruikt een overdreven manier van spreken, ook wel 'hyperbool' genoemd. Er is geen letterlijke zelfverwonding nodig, wel zelfverloochening. Ja, dan kan het erin bestaan dingen weg te doen uit je huis. Ik weet van iemand die zijn tv bij het grofvuil zette. Ik weet ook van iemand die in een bepaalde fase van zijn leven geen alcoholische drank meer in huis wilde hebben, en iemand die geen internet wenst. Dat kan wijs zijn. Als zelfbescherming.
Maar moet je dan als een asceet door het leven gaan? Nee, maar hoed je voor begeerte. Houd afstand van de rivier van vuilheid die door de wereld stroomt, die zo verschrikkelijk schadelijk is voor je verhouding tot God, je verhouding tot je naaste en de verhouding tot jezelf.
Wat Jezus zegt over zelfbeheersing is actueel. In onze tijd denken sommige mannen dat ze alles maar kunnen zeggen tegen en over vrouwen. Seksuele intimidatie is aan de orde van de dag. Vrouwen worden lastiggevallen, op straat nageroepen en oneervol bejegend. Sommigen doen daar relativerend over. Maar Jezus niet: heb eerbied voor het vrouwelijk geslacht, voor het huwelijk van de ander, en ook voor je eigen huwelijk.
D.J. Steensma, Feanwâlden