De tijd waarin jongeren als vanzelfsprekend de keuzen van hun ouders volgden is voorbij. Jongeren maken hun eigen keuzen. En de keuzemogelijkheden zijn enorm. Er is een bijna onbegrensd aanbod van levensstijlen en muziekculturen, van zingeving en geloof.
Ondertussen leven veel ouders met een stil verdriet. Het dragen van een piercing of een tattoo kom je wel te boven. Maar als je dochter niet meer naar de kerk gaat... Of als je zoon zegt: 'Mam, ik geloof niet meer....'
Vaak weten ouders niet hoe ze daarmee om moeten gaan. Dus zwijgen ze erover. Hetzelfde geldt voor de gemeente. Er is in de gemeente volop aandacht voor kinderen die gedoopt worden en voor jongeren die belijdenis doen. Maar als iemand ongemerkt wegglijdt uit het geloof en stilletjes verdwijnt, schort het aan aandacht.
Vragen
Kinderen die wegglijden uit het geloof en uit de kerk verdwijnen, dat roept vragen op. Niet alleen bij ouders, maar ook bij grootouders. Margriet van de Kooi en Wim ter Horst hebben in hun boekje Als kinderen andere wegen gaan... (Uitgeverij Filippus, ISBN 9789076890272) enkele van die vragen benoemd. En ze hebben geprobeerd om er - heel invoelend - stukjes van een antwoord op te geven.
Om welke vragen gaat het? Ik noem er een paar. Veel ouders vragen zich af: wat hebben we toch verkeerd gedaan? Een andere vraag is: moet ik er met mijn kind over blijven praten of mag ik het na verloop van tijd ook loslaten? Maar ook: kan een kind van veel gebed verloren gaan? Over elk van die vragen wil ik - kort - iets zeggen. Om vervolgens uit te komen bij de vraag: wat kunnen we als gemeente doen om ouders van kerkverlaters tot steun te zijn?
Wat hebben we toch verkeerd gedaan?
Eli en Samuël hebben allebei twee zonen. De zonen van Eli zijn nietswaardige jongens, lees je in 1 Samuël 2 vers 13. Ze rekenen niet met de HERE, noch met het recht van de priesters tegenover het volk. De opvoeding van Eli heeft daarin een rol gespeeld. In de nacht zegt God immers tegen Samuël:
... zijn zonen brachten een vloek over zich en hij heeft hen niet eens berispt' (1Sam.3,13). De conclusie lijkt voor de hand te liggen: een slappe opvoeding leidt tot slecht resultaat. En misschien is het omgekeerde dan ook wel waar.
Maar vergis je niet! Ook Samuël heeft twee zonen. Als hij oud geworden is en er een opvolger wordt gezocht, blijkt geen van de jongens daarvoor in aanmerking te komen. 'Zijn zonen wandelden niet in zijn wegen', zegt 1 Samuël 8, 3. 'Zij waren op winstbejag uit, namen geschenken aan en bogen het recht: En dat terwijl Samuël in zijn ontmoetingen met Saul altijd recht toe recht aan gezegd had waar het op stond! Zou hij het in zijn opvoeding anders hebben gedaan? Blijkbaar leidt een goede opvoeding niet altijd tot een goed resultaat.
Hoe dat kan? Omdat niet alleen de opvoeding een rol speelt in de keuze die kinderen maken. Ook andere factoren zijn van invloed. Wat denkt u van het karakter van een kind? Of van ingrijpende gebeurtenissen zoals het overlijden van een klasgenoot? Om nog maar te zwijgen van vriendschappen waar je als ouder nauwelijks invloed op hebt. En dan is er natuurlijk ook nog de eigen verantwoordelijkheid van het kind.
En als je dan tóch fouten gemaakt hebt in de opvoeding? Je sprak té vaak krenkende woorden. Je strafte herhaaldelijk onredelijk hard. Of je was altijd voor iedereen beschikbaar behalve voor je eigen kind. Probeer het bespreekbaar te maken. Belijd het als tekort, vraag naar wat je hebt aangericht en zoek naar de ruimte die er misschien is voor vergeving. Al was het maar dat de omgang met elkaar uiteindelijk niet langer beheerst hoeft te worden door verwijten en dat je kind zich in zijn bestaanszekerheid bevestigd voelt.
Vasthouden of loslaten?
Een tweede vraag die ouders zich stellen als hun kinderen andere wegen gaan heeft te maken met vasthouden en loslaten. Moet je het altijd weer aan de orde stellen? Moet je blijven aandringen? Of mag je je kinderen na verloop van tijd ook ruimte laten en ervoor kiezen om je geloof vooral uit te stralen?
Ouders bevinden zich in de opvoeding van hun kinderen in het spanningsveld tussen vasthouden en loslaten. In de eerste levensjaren ligt de nadruk op vasthouden. Maar al gauw moet je leren om ze ook los te laten. Denk maar aan Job. In Job 1, 1-5 lees je dat Job elke keer als zijn (inmiddels volwassen!) kinderen een feestje hadden gevierd hen bij zich riep. Hij sprak dan met hen en bracht voor hen een offer. Waarom? Omdat Job vroom genoeg was om niet naïef te zijn. Hij dacht: 'Misschien hebben mijn kinderen gezondigd en in hun hart God vaarwelgezegd.' Toch gunde hij hun de ruimte, zonder hen in zijn hart los te laten. Tegelijk hield hij het gesprek gaande.
Als het gaat over vasthouden en loslaten, schrijft Margriet van der Kooi over 'open armen en gevouwen handen'. Ik vind dat een ontspannen beeld. Het geloof in God is niet iets dat je als ouders aan je kind kunt geven. Het is een geschenk van God zelf! Pas als je daar langzamerhand oog voor krijgt, kun je er stukje bij beetje naartoe groeien om je kind in Gods hand te leggen. Om het niet langer krampachtig vast te houden, maar het in vertrouwen los te laten. Het is immers niet alleen jóuw kind, maar ook Góds kind! Zongen we niet bij de doop (LvdK 334: 3):
Niemand die ons helpen kan,
niemand kan ons kind beschermen.
Wie zijn wij? Neem Gij het dan,
draag het in uw groot erbarmen.
Volgende week volgt het tweede en laatste deel van dit artikel, dat eerder verschenen is in Ambtelijk contact, 57.1 (2018), blz. 17-19.
Adriaan van Langevelde
Drs. A.P. van Langevelde is predikant in Zoetermeer