In een veel gebruikte versie van de Apostolische geloofsbelijdenis staat: ik geloof een heilige, algemene christelijke kerk. Van Vlastuin betoogt terecht dat het niet gaat om ‘een’ kerk, maar <<cursief>>de<<einde cursief>> kerk, de heilige katholieke kerk. Hij heeft ook gelijk dat in de genoemde versie het originele woord katholiek dubbel is weergegeven met: algemeen en christelijk. De kerk is katholiek! Wij zijn toch niet rooms, zeggen kerkgangers soms, als de voorganger de oude bewoording gebruikt. Dat klopt, maar katholiek zijn we wel. Als het goed zit tenminste, want anno 2017 lijkt het erop dat de ene kerk verscheurd is, bestaat uit veel christelijke gemeenten en denominaties. Daarbij is nauwelijks besef van de katholiciteit van de kerk. De auteur constateert dat met pijn in het hart.
Bovendien is zijn boek een zoektocht naar het wezen van de kerk. Hij onderstreept keer op keer dat we ons uitgangspunt in Christus moeten nemen. Het gaat om de gemeenschap met Hem door de Heilige Geest. De gemeente is zijn lichaam. Zoals er één Christus is, is er één kerk. Waar dat besef verloren is gegaan, ontbreekt het rechte zicht op wat kerk-zijn inhoudt. Dat onteert Christus en is schadelijk voor de kerk zelf en haar getuigenis.
Met deze hoofdlijn ben ik het van harte eens. Daarbij teken ik wel aan dat Van Vlastuin er niet echt uitkomt hoe het kerkelijk verder moet. Daarvoor is de geestelijke impasse te groot, door gebrek aan besef van wat de gemeente van Christus in wezen is.
Wat vindt u verder in dit boek? Twee derde is een historisch deel, waarin de auteur de visie op de katholiciteit in de Vroege Kerk en in de gereformeerde traditie weergeeft. Tal van theologen, o.a. Ignatius en Augustinus, Calvijn en Bavinck, komen voorbij. Hun kijk op de kerk wordt gewogen. Dat leidt tot het tweede, systematische deel. Daarin formuleert Van Vlastuin beslist en aarzelend zijn eigen visie. Ik noemde al het allesbeheersende aspect dat het om Christus en zijn lichaam gaat. Van daaruit gaat het geheel van de kerk boven de leden van de kerk. Terecht legt hij daarop alle nadruk, zonder het belang van een persoonlijke band met Christus uit het oog te verliezen. Wat hij schrijft over het werk van de Geest, de doop en het vreemdelingschap van de christelijke gemeente in deze wereld, is meer dan het overwegen waard.
Kortom, dit is een interessant boek, dat een goed overzicht geeft van het denken over de kerk in de loop der eeuwen. Met nadruk op het gereformeerde, want gereformeerd is ‘gewoon’ katholiek, volgens Van Vlastuin. Dat is waar. Maar ‘gereformeerd’ is zo versplinterd en aan het versplinteren dat deze waarheid niet spoort met onze werkelijkheid. De poging van Van Vlastuin om de weg te wijzen uit deze patstelling verdient waardering. Voor mij blijft het daarbij, omdat zijn boek juist een onderstreping is van de onmogelijke situatie, waarin de kerk verkeert.
Tot slot. Ik miste een exegetisch deel. Uiteraard citeert Van Vlastuin vele keren Bijbelteksten, die betrekking hebben op de kerk. Daarmee wil hij duidelijk maken dat zijn opvatting een Bijbelse basis heeft. Maar dat is wat anders dan een zorgvuldige uitleg van die betreffende teksten. Misschien mag je dat niet vragen van iemand die geen nieuwtestamenticus is. Toch kan ik niet laten dit te noemen. Is het typisch gereformeerd om te noemen wat je mist? Dat zij dan zo.
D. Visser, Amersfoort
Naar aanleiding van: Dr. W. van Vlastuin, Katholiek vandaag, Een gereformeerd gesprek over katholiciteit, De Banier, Apeldoorn, ISBN 978 94 0290 2594, € 17,95.