Tim en Tom, het klinkt als een komisch duo. Maar als ik een van mijn vrienden of collega’s over Tim en Tom hoor praten, weet ik direct dat ze het hebben over Tim Keller en Tom Wright. Twee van de meest productieve Engelstalige schrijvers van de laatste jaren. Het lijkt alsof ze praktisch niets anders doen dan boeken schrijven – veel leesbare boeken voor geïnteresseerde gemeenteleden. Tim en Tom, dat hoor je te lezen en daar hoor je een mening over te hebben. In elk geval als predikant.
En dat is meteen het probleem. Laat ik met die biecht beginnen. Sinds een jaar of vier lees ik geregeld iets van Tom Wright. Maar van Tim Keller had ik tot ik dit boek las nog nooit ook maar een letter gelezen. Ik heb hem op Internet een keer zien preken, maar dat was het. Dus deze boekbespreking is het verslag van mijn eerste kennismaking met Tim Keller.
Wat Tim en Tom allebei hebben is een buitengewoon pakkende schrijfstijl. Ze schrijven niet gemakkelijk, maar wel boeiend. En ze nemen je stap voor stap mee in je betoog. Dat doet Keller in Bij je volle verstand vanaf de inleiding. De aanleiding voor het schrijven van dit boek ligt in zijn werk in New York waar hij senior pastor is van de Redeemer Presbyterian Church. Vanuit die gemeente wordt al jarenlang een wekelijkse discussiesamenkomst georganiseerd voor mensen die sceptisch staan tegenover het bestaan van God. De discussiegroep kent als grondregel dat niets bij voorbaat waar is, maar dat alles vergeleken wordt en dat gezocht wordt naar het meest zinnige en aannemelijke systeem. Verrassend genoeg komt daar vaak het christelijke geloof uit. In dit boek wil Keller deze denkoefening toegankelijk maken voor zijn lezers: hij gaat het geloof vergelijken met de overtuigingen en beweringen van de seculiere visie op zoek naar het meest zinnige ‘systeem’.
Dat doet hij vervolgens door allerlei vragen op te werpen: wat geeft zin of betekenis aan je leven? Wat geeft voldoening? Wat is vrijheid? Wie ben je zelf volgens de moderne cultuur en wie ben je zelf vanuit het christelijke geloof? Wat geeft hoop? Hoe bepaal je een moraal vanuit seculier oogpunt en hoe vanuit het christelijke geloof? En steeds laat hij zien dat het christelijke geloof weliswaar beperkt lijkt, omdat dat het (voor)oordeel is wat mensen erover hebben. Maar als je je werkelijk verdiept in het christendom, dan zie je dat het een zeer aannemelijk alternatief is voor een seculiere instelling waarbij je op jezelf wordt aangewezen. Je kunt niet zelf de bron zijn van je moraal, zo stelt Keller. Je kunt hoop, zin of voldoening niet in jezelf vinden.
De conclusie is dan ook dat het minstens net zo logisch is om in God te geloven als om niet in God te geloven. Er zijn vele argumenten voor het geloof in God. Geen van die argumenten kan een bewijs geven van het bestaan van God. Maar ze laten samen wel zien dat geloven niet per definitie irrationeel is. Dat is de conclusie van Keller: Het is moeilijk om te geloven dat God in Jezus naar deze aarde is gekomen. Maar misschien is het wel net zo moeilijk om dat niet te geloven! (pag. 295).
Keller is een buitengewoon getalenteerd schrijver. Schijnbaar zonder moeite boeit hij 306 pagina’s lang. Zijn argumentatie is goed te volgen en er zitten voldoende anekdotes en voorbeelden in om het verhaal spannend te houden. Van alle kanten haalt hij voorbeelden om zijn verhaal kracht bij te zetten. Knap hoe hij Gods verhaal neerzet als het kiezen voor het zwakke tegen de heersende macht in en hoe hij daarbij pagina’s lang kan boeien (pag. 251-254). Belezen ook: van Nietzsche (61-64) tot Augustinus (112-117, over God liefhebben als het antwoord op ons mens zijn: schitterend) komen er van allerlei namen voorbij die passen binnen het betoog van Keller.
Een mooi, lezenswaardig boek. Een vraag die bij mij opkwam richting het einde van het boek was die naar de relevantie. Ik kan me genoeg mensen voorstellen voor wie dit boek relevant is. Maar in de context waarin ik zelf woon en werk, spelen de vragen die Keller opwerpt nauwelijks een rol. Dus aan het einde van dit boek blijft het voor mij wel een beetje in de lucht hangen. Maar ik heb er zeker van genoten. Het heeft mij zelf in elk geval gescherpt in mijn denken. En dat is reden genoeg om het boek van harte bij een ieder aan te bevelen.
Wouter Moolhuizen, Dedemsvaart
Tim Keller, Bij je volle verstand. Een uitnodiging voor sceptici. Franeker: Uitgeverij Van Wijnen, 2017.