In februari 2013 werd door internetgigant Netflix een nieuwe dramaserie gepresenteerd: House of Cards. In deze serie ontmoeten we een genadeloos ambitieuze senator die president van de Verenigde Staten wil worden. Zijn naam: Frank Underwood, in het kort F.U. Die letters vormen de afkorting van een grove belediging in de Engelse taal, en dat zegt alles. Onderweg naar de top gaat Underwood over lijken, neemt hij wat en wie hij wil hebben en is maar in een ding geïnteresseerd: macht. Als de serie in het derde seizoen is, wordt F.U. president. Nog geen jaar later blijkt de werkelijkheid de fictie te hebben ingehaald: Donald ‘grabs them by the p...’ Trump wordt president van Amerika.
Zomaar even een voorbeeldje van de manier waarop film commentaar geeft op de werkelijkheid. De komende tijd hoop ik met u af en toe stil te staan bij wat er op ons afkomt in film. Dan heb ik het over gespeeld drama, waarin een verhaal wordt verteld, op tv, in series op Netflix, en op internet en de bioscoop.
Ik kan me heel goed voorstellen dat u denkt: film en theologie in ons kerkblad? Waar is dat nu weer voor nodig? Het wordt tijd dat er weer eens gewaarschuwd wordt tegen al dat geweld en zo meer? Daarom nu een introductie: waarom film en theologie in ons kerkblad?
De tijd is voorbij dat we konden besluiten geen tv in de woonkamer te zetten, en dat dat afdoende was. Tegenwoordig heeft iedereen op zijn telefoon de hele wereld binnen bereik. Je kunt gewoon series streamen op je telefoon terwijl je in de bus zit naar je werk of naar school. Film is niet meer weg te denken, en hoe dan ook: wijzelf en onze jongeren komen het tegen. En we zullen er wat mee moeten.
Preekstoel
Film is de preekstoel van deze tijd. Veel mensen in onze tijd ontlenen hun wereldbeeld niet meer aan wat ze horen, bijvoorbeeld op zondag, maar aan wat ze zien. Ze zien het in de film en op tv. Wat ze daar zien bepaalt hoe ze naar de wereld kijken, naar de geschiedenis en naar zichzelf. Daarom is het belangrijk om te weten welke boodschappen al die verschillende filmmakers over ons uitstorten.
Elke film heeft een boodschap. Sommige films hebben heel expliciet een boodschap, en andere niet zo duidelijk. Maar altijd draagt een film wat over: waarden en normen. Elke film geeft wel antwoorden op een paar vragen, zoals: wat is goed? Wat is gerechtigheid? Wat maakt ons gelukkig? Wat betekent het om een echte man of vrouw te zijn? Hoe vind je ware liefde?
Dergelijke boodschappen komen op ons af in alles wat we bekijken: in series op tv, Netflix en dvd, en via films en reclames op tv. En het is goed om je bewust te zijn van de boodschappen die naar je worden uitgezonden, en ook om erover na te denken: Ben ik het eens met deze boodschappen? En komen ze overeen met wat ik in de Bijbel lees, over wat waar is en goed?
Spiegel
Films zijn een spiegel van de maatschappij waar we in leven. Ze geven commentaar op hun omgeving, maar weerspiegelen die ook. Wie bewust kan omgaan met die boodschappen, kan ze ook verwerken en beter zien wat er speelt in de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan Marvel in de Verenigde Staten, een uitgever van strips en films over ‘superhelden’. De nieuwste superhelden van Marvel zijn uitdrukkelijk <<cursief>>inclusief<<einde cursief>>, en onderdeel van het diversiteitsdenken. Ook een vrouw, een African American, of een moslim kan immers een held zijn. Diversiteit en inclusief denken zijn grote en belangrijke thema’s waar wij als christenen ook mee bezig moeten zijn.
Waarheid
Wie een verhaal vertelt, raakt aan de waarheid. Elk verhaal, hoe verzonnen ook, raakt ergens aan de waarheid. Zelfs sprookjes hebben dat. Hierover is in de theologie ook nagedacht, onder meer door C.S. Lewis en J.R.R. Tolkien. Als wij verhalen vertellen, ook in films, vertellen wij over onze diepste hunkering: naar verlossing en bevrijding, naar recht en gerechtigheid, naar liefde. Het evangelie vertelt ons dat onomwonden: wij verlangen daarnaar omdat wij voor deze dingen zijn gemaakt. Maar wij zoeken ze niet bij de bron van deze goede dingen, omdat onze wereld een gevallen wereld is. Deze wereld is nog niet verlost. Deze waarheid komen we in veel films tegen en dat vind ik het mooiste. Want we kunnen deze boodschap overnemen, en die delen met de mensen om ons heen. We verlangen naar verlossing: maar die komt niet uit Hollywood.
Zo hoop ik in de komende tijd te kijken naar theologie over zien en niet zien, over verlossing, te kijken naar film en series met een boodschap, en af en toe eens wat te recenseren. Niet omdat ik nu zo nodig iedereen voor de beeldbuis wil hebben. Maar wel omdat ik hoop dat we wat bewuster kunnen omgaan met alles wat we zien.
Rik Bikker, Groningen