In de medische wetenschap is vandaag de dag veel mogelijk. Sommige ontwikkelingen roepen vragen op. Wat is de achtergrond van al dat onderzoek en al die technieken die worden ontwikkeld? Van nature willen wij ons leven inrichten naar eigen inzicht. Zouden de medische wetenschap en techniek daarin dan geen bijdrage leveren? Hoe ziet dat leven dat we zoeken, er eigenlijk uit?
Een van de kenmerken van onze moderne wereld is beweeglijkheid: mensen willen zich vrij kunnen bewegen, en niet vast zitten in bepaalde patronen of op een bepaalde plek. Ze verplaatsen zich vaak, graag en over lange afstanden. Onze mobiliteit is enorm toegenomen. Ook in ons sociale leven zijn we enorm beweeglijk. Mensen kunnen in hun sociale leven vrij gemakkelijk een andere rol aannemen. Het ene moment is iemand een trouwe echtgenoot, en het andere moment woont hij samen met een vriendin die hij via internet heeft leren kennen. Ook in de kerken zien we die beweeglijkheid terug.
Levensstijl
Mensen kunnen gemakkelijk een eigen leefstijl ontwikkelen en een eigen manier van geloven. Op allerlei manier doen zij daarvoor inspiratie op. We komen in aanraking met verschillende culturen en gedragspatronen. De wereld is een groot dorp, waarin iedereen met iedereen bekend is, vooral via de media. We kunnen gemakkelijk contact leggen met andere mensen via de smartphone. Altijd en overal kun je allerlei informatie binnenhalen. De smartphone is het symbool van deze beweeglijkheid, en past helemaal bij het beeld dat mensen vandaag van zichzelf hebben. Dat beeld is: zelf beschikken over je leven dat steeds in beweging is.
Op internet kun je rondzwerven van de ene belevenis naar de andere. Maar ook op andere terreinen is er voortdurend beweging en mobiliteit. Mensen verlangen naar een nieuwe uitdaging: een nieuw huis, een nieuwe baan, een nieuwe hobby, nieuwe vrienden, een tweede liefde en nieuwe manier van geloven.
Deze manier van leven die kenmerkend is voor het leven van de westerse mens in de eenentwintigste eeuw, vraagt een groot fysiek, emotioneel en geestelijk uithoudingsvermogen. Is de mens daartoe in staat? Hij moet bijna een supermens zijn om het in zo'n ingewikkelde wereld vol te houden. Kunnen zijn hersenen deze beweeglijkheid en alle veranderingen bijbenen? Kan hij de problemen die dit leven met zich meebrengt, tackelen? Wat de gevolgen van deze leefstijl zijn, wordt steeds meer duidelijk. Mensen raken lichamelijk, emotioneel en geestelijk uitgeput. Mobiliteit vraagt veel, en ook het regisseur-zijn over het eigen leven.
Gezond
Wie deze manier van leven wil volhouden – in mobiliteit en zelfbeschikking –, moet gezond zijn en het uithoudingsvermogen hebben. Je moet niet alleen lichamelijk gezond zijn, maar ook emotioneel en geestelijk. Daarbij loop je tegen grenzen en beperkingen aan die met de natuur zijn gegeven.
Maar mensen houden toch niet van grenzen? We zijn van nature toch grensoverschrijders? Het land aan de andere kant van de grens lokt. Daar zijn toch nieuwe uitdagingen en mogelijkheden?
We lopen echter zoals gezegd voortdurend tegen onze grenzen aan. Je kunt ziek worden. Je wordt een dagje ouder. En ouder-worden komt toch met gebreken? We kunnen niet altijd zomaar doen wat wij zouden willen. We willen een lang en gezond leven, en daarbij veel genieten. We verlangen ook een leven dat beweeglijk is, dat meegaat met nieuwe ontwikkelingen, en een leven waarover we de regie blijven houden.
De westerse mens van vandaag wil dat de medische wetenschap hem daarin helpt. Hij gaat niet alleen maar naar de dokter bij een ziekte of na een ongeluk. Hij gaat óók naar de dokter omdat hij oud wil worden. Oud-worden wordt zo langzamerhand als een ziekte beschouwd die genezen moet worden. De mens van vandaag kan de beperkingen in zijn bestaan, ook de beperking van eindigheid, maar moeilijk aanvaarden.
Daarom roept hij de medische wetenschap en techniek te hulp. Zo kan hij zijn beweeglijkheid in stand houden en verbeteren, en in de toekomst misschien garanderen. Wetenschap en techniek moeten ervoor zorgen dat hij de regie over zijn leven blijft houden.
Bedreiging
Ziekte, zwakheid, beperking en ouder-worden vormen een bedreiging voor de beweeglijkheid en autonomie, waaraan de moderne mens hoge waarde hecht. Heel de medische wereld is gefocust op het neutraliseren van die bedreiging. Er wordt vol ingezet op gezondheid en gezond ouder worden. In een vroeg stadium kunnen ziektes worden opgespoord. Medicijnen moeten kwalen en aandoeningen voorkomen en genezen. Ongeboren leven wordt gescreend en eventueel geaborteerd. De geboorte van kinderen met het syndroom van Down wordt tegengegaan, ook de geboorte van kinderen met taaislijmziekte. Het functioneren van organen als hart en bloedvaten wordt verbeterd. Ook de fysieke kracht moet toenemen, en het concentratievermogen. Waarom zouden we geen kunstmatige organen kweken die defecte organen kunnen vervangen?
De medische wetenschap en techniek staan zo langzamerhand helemaal in dienst van de modern westerse, autonome mens, die zelf uitmaakt wat goed is en wat kwaad. Hij vult het goede op een eigen manier in, met eigen gekozen middelen. Bij die middelen horen de medische wetenschap en techniek, zonder respect voor de eindigheid en gebrokenheid die eigen zijn aan menselijk leven. Een dergelijke invulling van de medische wetenschap doet de grens tussen datgene wat met de natuur is gegeven, en datgene wat de mens maakt met het 'materiaal' dat hij aantreft in de natuur, vervagen. De moderne wereld is daarmee in een soort hybride cultuur terechtgekomen, die zowel natuurlijk is als kunstmatig. De grenzen daartussen verbleken. Daarover volgende week meer.
D.J. Steensma, Feanwâlden