‘Blindheid scheidt ons van de dingen, doofheid scheidt ons van de mensen’, zo sprak Immanuel Kant. In mijn werk als dovenpastor ontdek ik steeds meer hoe waar deze woorden zijn. Veel dove mensen ervaren een grote mate van eenzaamheid. Tegelijk zijn er in onze tijd veel mogelijkheden om die eenzaamheid te verlichten en te doorbreken. In dit artikel deel ik met u graag aan aantal ervaringen vanuit de boeiende en dankbare rol die ik mag vervullen als dovenpastor.
Tot zo’n twaalf jaar geleden wist ik niet dat de Dovenwereld bestond. Ik wist alleen dat er dove mensen bestonden. Maar ik had ze nog nooit ontmoet. Stap voor stap werd ik ingewijd in een voor mij nieuwe wereld. Vooral sinds de jaren zestig en zeventig hebben de dove mensen een eigen Dovenwereld opgebouwd. En daar zijn ze (terecht) trots op. Velen schrijven het woord Doof zelfs met een hoofdletter. Het woord Doof staat voor een eigen wereld met een eigen cultuur. Tegelijk moeten dove mensen er nog steeds veel inspanning voor leveren om in een overwegend horende wereld ook hun plek te vinden en te houden.
Stel dat u doof wordt…
De meeste horende mensen hebben er geen voorstelling van hoe het is om doof te zijn. Stel u daarom voor dat u vandaag van het ene op het andere moment doof wordt… Bellen kun je direct vergeten. E-mailen en appen kan natuurlijk wel. Wat dat betreft zijn de sociale media voor veel dove mensen een zegen. Tegelijk blijft het waar: Doof worden heeft grote sociale gevolgen. Verjaardagen en feestjes veranderen in een bezoeking. Je zult ontdekken dat veel horende mensen het eng vinden om met een dove persoon te communiceren. Als je doof wordt en je stapt op de fiets, hoor je geen verkeer meer dat jou achterop komt. Best eng dus. Boodschappen doen wordt lastig als je iets moet vragen aan iemand die je niet kunt horen. En het is maar de vraag of je je baan kun behouden. Meer dan vijftig procent van de dove mensen die kan werken, zit zonder baan!
Veelkleurig
Naar schatting leven er in Nederland zo’n vijftienduizend dove mensen. De groep slechthorenden omvat zo’n anderhalf tot twee miljoen mensen. Net als onder horende mensen is de veelkleurigheid groot. Niettemin kun je onder de doven vijf groepen onderscheiden:
Vroeg-doven
Hiertoe behoort iedereen die doof geboren is of vóór het derde levensjaar doof geworden is. In Nederland komen er ieder jaar ongeveer honderd mensen bij in deze groep. Vroeger waren dat er meer. Veel baby’s en jonge kinderen werden toen doof als gevolg van bijvoorbeeld rode hond bij de moeder tijdens de zwangerschap. Andere oorzaken waren bijvoorbeeld hersenvliesontsteking. Sinds de uitvinding van antibiotica komt deze oorzaak van doofheid veel minder voor.
Laat-doven
Hiertoe behoren allen die na hun derde levensjaar doof geworden zijn. De oorzaken kunnen heel divers zijn. Mensen kunnen plotsdoof worden. Dat betekent dat ze binnen korte tijd (variërend van enkele minuten tot enkele dagen of weken) doof worden. Dit heeft enorme impact. Als dit een gemeentelid treft, wees er dan op bedacht dat die persoon in een enorm rouwproces terecht komt. Pastorale en praktische aandacht is dan onmisbaar! Mensen kunnen ook laatdoof, worden. Bij deze mensen verloopt de achteruitgang van hun gehoor veel langzamer. Maar ook bij hen heeft het ingrijpende gevolgen. Hieronder valt ook wat wel genoemd wordt ‘ouderdomsdoofheid’.
Doof+
Hiertoe behoren mensen die niet alleen doof zijn, maar ook bijvoorbeeld verstandelijke en/of lichamelijke beperkingen hebben. Horende mensen die een dove ontmoeten, denken vaak al snel dat hij of zij ook verstandelijk beperkt is. Dat komt doordat de meeste dove mensen op een andere manier praten dan horende mensen. Dat heeft alles te maken met het feit dat dove mensen ook hun eigen stem niet horen. Het is voor hen meestal erg lastig om een goede controle over hun stem te krijgen. Maar vergis u dus niet: de meeste dove mensen hebben dezelfde verstandelijke vermogens als horende mensen. Maar bij sommige dove mensen is dat dus anders. In Nederland zijn enkele speciale woonvormen voor hen, onder andere in Groningen en Deventer en bij bijvoorbeeld ‘s Heerenloo in Ermelo.
Doofblind
Een groep die speciale aandacht verdient zijn de mensen die doof en blind zijn. Tot hen behoren onder andere de mensen die het syndroom van Usher hebben. De meesten van hen worden doof geboren en raken vanaf hun pubertijd stap voor stap hun gezichtsvermogen kwijt. Wie doof en blind is, heeft het sociaal gezien extra moeilijk. Gelukkig zijn er allerlei communicatiemogelijkheden, maar het vraagt van beide kanten wel een extra inspanning.
CI-dragers
De moderne techniek biedt veel nieuwe mogelijkheden aan dove en slechthorende mensen. Eén van die mogelijkheden is een cochleair implantaat, kortweg CI genoemd. Dit apparaatje zet geluiden om in elektrische impulsen die de gehoorzenuw in de cochlea (slakkenhuis) direct stimuleren. Een CI is niet voor iedereen mogelijk en de resultaten zijn wisselend. Maar ook als een CI goed werkt, blijft iemand slechthorend. Houd daar dus altijd rekening mee in de communicatie!
(Wordt vervolgd)
M. Visser, Nunspeet
Drs. Martin Visser werkt sinds 2015 als dovenpastor voor het Interkerkelijk Dovenpastoraat. Daarvoor was hij gemeentepredikant in Klundert, Siegerswoude-De Wilp en Nunspeet.
Deze artikelen zijn – met toestemming – overgenomen uit Ambtelijk Contact. Studieblad ten dienste van ouderlingen en diakenen van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland, jrg. 57 (2018), nr. 6.