Dit boek is al in 1973 in het Engels verschenen, maar pas in 2018 ook in het Nederlands uitgegeven. De auteur laat ons zijn kijk op het leven van Jezus zien door de ogen van Zijn tijdgenoten. Prachtig wordt verwoord hoe het leven in die tijd was in Israël, hoe de mensen zuchtten onder de Romeinse overheersing en hoe ze uitkeken naar iemand die hen daarvan zou verlossen. Die verlosser zagen ze in de persoon van Jezus van Nazareth, maar hun hoop werd de bodem ingeslagen toen Hij niet in opstand kwam, maar juist predikte dat ze hun vijanden moesten liefhebben. Zelfs Zijn discipelen, die toch het meest met Hem optrokken, begrepen Hem niet. Daarin zie je ook iets van de diepe eenzaamheid die Jezus gevoeld moet hebben.
Heel duidelijk wordt ook de politieke situatie geschetst, de positie van Pilatus, van Herodes en met name van het Sanhedrin, dat afhankelijk was van de Romeinen en daarom koste wat kost een opstand van het volk moest voorkomen.
Endo volgt gedeeltelijk de verhalen van de evangeliën, maar fantaseert er soms ook aardig op los. Zo zou Jezus begonnen zijn als een leerling van Johannes de Doper. Pas toen Johannes gevangen gezet en vermoord was, begon Hij als zelfstandig prediker op te treden. Hij predikte een heel ander evangelie dan Johannes, die het oordeel aanzegde, terwijl Jezus juist de nadruk op de liefde van God legde. Wat betreft de wonderen die in de evangeliën beschreven worden, deze worden neergezet als een soort volksverhalen die ingeweven worden in de geschiedenis. Volgens Endo is het niet belangrijk of ze echt gebeurd zijn of niet: dat wat geen historisch feit is kan toch waarheid zijn. Dat geldt ook voor de opstanding van Jezus, hoewel er wel iets ingrijpends moet zijn gebeurd. Anders was dat groepje discipelen nooit uitgegroeid tot een wereldwijde godsdienst.
Wat was volgens Endo de zin van het leven van Jezus? Dat was vooral dat Hij ‘de eeuwige metgezel van alle mensen wil zijn’. Hij weet wat lijden is, Hij predikt de liefde van God voor al die vermoeide, onderdrukte mensen. Dat Hij uiteindelijk aan het kruis moest sterven, was een daad van opoffering. Endo suggereert dat de discipelen het op een akkoordje zouden hebben gegooid met het Sanhedrin en zo Jezus verraden hebben uit angst dat ze zelf ook opgepakt zouden worden. Uit liefde voor zijn discipelen aanvaardt Jezus Zijn veroordeling en laat zich gewillig ter dood brengen.
Maar Jezus sprak wel degelijk oordelen uit. Tegelijk gaf Hij ook aan hoe de mensen daaraan konden ontkomen: ‘…want God had de wereld zo lief dat Hij Zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft’. Dat Jezus de Zoon van God is, de Redder van de mensen, bestaat voor Endo niet. Daardoor lees je dit boek met een dubbel gevoel. Aan de ene kant de rake beschrijving van het land Israël en het leven van de Joden in de tijd van Jezus, aan de andere kant het bevreemdende gevoel dat het over een heel andere Jezus gaat dan de Jezus zoals wij Hem kennen uit de Bijbel.
Janneke van der Molen, Bierum
Naar aanleiding van: Shusaku Endo. Jezus. Het verhaal van een leven. Nederlandse vertaling Ernst Bergboer. Ingeleid door Willem Jan Otten, Kok: Utrecht, 192 blz., ISBN 978 90 435 3021 7, €19,99