Iedere week worden in de kerkdienst leefregels of geboden gegeven voor het leven van gelovigen. Soms is dat een bijbelgedeelte, soms de tien geboden uit Exodus of Deuteronomium, maar ook wel eens een aangepaste vorm van deze geboden.
Zo is er een versie ‘De tien geboden in nieuwtestamentisch perspectief’. Het vierde gebod luidt dan:
'U zult niet leven om te werken, maar werken om te leven. Leef voor mijn aangezicht en houd de dag van Christus’ opstanding in ere als de dag van de bevrijding en de blijdschap. Leef uit de zondag al de dagen van uw leven, want Ik ben de HEER.'
Dat eerste zinnetje – dat je niet leeft om te werken maar werkt om te leven – blijft bij mij altijd een beetje haken. Werk je alleen maar om te leven? Het zal misschien niet helemaal zo bedoeld zijn, maar het klinkt toch wel als: ‘Ik moet nu eenmaal werken, anders heb ik geen geld voor boodschappen, kan ik mijn hypotheek niet betalen en vakantie wordt ook een probleem. Als ik geld genoeg had, werkte ik vast niet...’
Hoe het begon
‘In het begin schiep God de hemel en de aarde…’ God werkte zes dagen en de zevende dag rustte Hij. Als laatste scheppingswerk werden de mensen geschapen, Zijn evenbeeld. Toen de hele schepping voltooid was keek Hij naar Zijn werk en ‘zag dat het zeer goed was’. Op de zevende dag rustte Hij, niet omdat Hij zo moe was, maar om te genieten van alles wat Hij gemaakt had.
De mensen, Adam en Eva, lijken dus op hun Schepper. Ze krijgen dan ook als opdracht om de aarde onder hun gezag te brengen, om te heersen over de vissen, de vogels en de dieren op het veld. Ook legde God een tuin voor hen aan met allerlei gewassen, een lust voor het oog. Ze krijgen de opdracht voor die tuin te zorgen, om hem te bewerken en er over te waken.
In het paradijs werd dus gewoon gewerkt! God heeft de mensen zo gemaakt dat ze mogelijkheden hebben en die ook kunnen gebruiken: creativiteit, verstand, kracht. Hierin zijn ze dus het evenbeeld van God. Hij heeft hen zo gemaakt dat ze gelukkig zijn als ze Gods opdracht uitvoeren, de mogelijkheden die de schepping heeft tot ontwikkeling brengen.
Maar toen….
We weten wat er daarna gebeurde: Adam en Eva vertrouwden de wijsheid van God niet, ze aten van de boom van de kennis van goed en kwaad! Daarmee kwam er een kras over de hele prachtige schepping. Niet alleen dat er dorens en distels gingen groeien en dat het baren van kinderen een hele opgave werd, alles was bedorven. Het recht van de sterkste ging heersen.
Ook het genieten van werk is niet meer wat het was. Ja, er zijn nog steeds mensen die genieten van hun werk, of dat nu betaald werk of vrijwilligerswerk is, of thuis. Maar in veel gevallen is werken veranderd in zwoegen of in leegte.
Werk kan geestdodend zijn. Niet alleen lopende band-werk, ook werk dat prima bij je past. Maar je kunt een leidinggevende treffen die elke vorm van creativiteit onacceptabel vindt en alleen kadaverdiscipline eist.
Misschien heb je werk dat je op het lijf geschreven is, maar dat in weinig aanzien staat en slecht betaald wordt. Op mensen die ‘met de handen werken’ wordt nogal eens neergekeken door ‘hoogopgeleiden’. Het is maar wat je hoogopgeleid noemt. Voor mij is het een feest om mensen aan het werk te zien die trefzeker iets kunnen maken, zoals een timmerman of een metselaar.
Je werk kan ook te hoog gegrepen zijn omdat je denkt hoog opgeleid te moeten zijn, wil je door je omgeving gerespecteerd worden. Je moet dan op je tenen lopen om je werk enigszins goed te kunnen uitvoeren.
En omdat er zoveel studenten afstuderen aan de universiteit of hogeschool, kan het een probleem zijn voor de middelmatige student om werk te vinden. Zulke studenten zoeken dan een baan beneden hun niveau, nemen de banen in van de MBO-ers, maar blijven zoeken naar een ‘betere’ baan.
Zo kan werk verworden zijn tot iets wat je als een last ervaart en ben je het helemaal eens met de uitspraak dat een mens moet werken om te kunnen leven.
En later?
Hoe het zal zijn op de nieuwe aarde, weet natuurlijk niemand. Ik denk dat we een taak zullen hebben die volmaakt bij ons past. Waarin we alle gaven en talenten die we krijgen kunnen gebruiken. Ook degenen die nu wel graag willen werken, maar geen werk kunnen vinden, chronisch ziek of gehandicapt zijn.
Iemand die van musiceren houdt, maar op aarde niet zo mooi kan spelen als hij zou willen, speelt dan volmaakt. In «cursief» De Tornado «einde cursief»’, een roman van B. Nijenhuis, zegt de landarbeider Ezen, die lichamelijk niet sterk is: ‘Ik hoop een akker van God te krijgen. Die zal ik dan spitten en niet moe worden.’
In ieder geval zullen we bij God zijn. We zullen leven in een omgeving waarin liefde heerst en mensen nooit meer op elkaar neerkijken of de baas spelen. De Bijbel noemt dat de eeuwige rust. Onze rustdag aan het begin van de week is daar een voorproefje van. Geniet van die dag, in de kerk en thuis, maar ook in de natuur, Gods schepping!
Janneke van der Molen, Bierum